"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2023/624 E., 2024/36 K.
HÜKÜM/KARAR : Davanın Kısmen Kabulü
Taraflar arasındaki haksız eylem nedeniyle manevi tazminat istemine ilişkin davada verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece kararın bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı davalılar Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş., Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş., Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti., Odak İnş. Müh. Maden. San. ve Tic. A.Ş. ve Tayyip Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı şirketlerin depoladıkları ve satmaya hazır ... getirdikleri kömür, hurda ve madenlerin açıkta önlem alınmadan bulundurulduğunu, devam eden faaliyetler nedeniyle bulunduğu köy ve çevresinde aşırı derecede toz ve gürültüye neden olunduğunu ve sağlıklı yaşama hakkının elinden alındığını belirterek 100.000,00 TL manevi tazminatın dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı Özorkun Madencilik San. ve Tic. Ltd. Şti. vekili cevap dilekçesinde; müvekkil şirketin 02.06.2011 tarihinde Bursa 1. Noterliği kanalı ile Oytaş İç ve Dış Ticaret A.Ş. ile işletme hakkının devri sözleşmesi imzalayarak işletmeyi devraldığını, hava emisyon konusunda kanun ve yönetmeliklere uygun olarak faaliyet gösterdiğini, ortam havası ve çöken toz ölçümlerine ilişkin raporlarda havaya karışan toz oranının kanun ve yönetmeliklere uygun olduğu ve çevre sağlığını etkileyecek oranda olmadığının belirtildiğini, işletmede depolamanın açık alanda yapıldığını, eleme ve torbalama ünitelerinin kapalı sistemde çalıştığını, kepçenin sahada çalışması sırasında toz kalkmasını önlemek amacıyla sahanın sulandığını, parsel çevresinde kömür tozlarının çevreye yayılımının en aza indirilmesi amacıyla hakim rüzgar yönüne yedi metre yüksekliğinde metal paravanlar yerleştirildiğini, şirketin tüm yasal yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle faaliyet gösterdiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davalı Alyak Katı Yakıt Pazarlama ve Tic. A.Ş. vekili cevap dilekçesinde; davalı şirketin söz konusu yerde 1999 yılından beri depolama yaptığını, şirkete Bursa Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğünce B grubu emisyon izni verildiğini, şirketin çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi için gerekli tüm önlemleri aldığını ve şirketin hukuka aykırı herhangi bir faaliyeti söz konusu olmadığını belirterek haksız ve hukuki dayanaktan yoksun davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davalı Tayyib Mad. İnş. Nak. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş vekili cevap dilekçesinde; davalı şirketin dava konusu iş yerinde maden bazlı ürünlerin depo edilip limandan ihracını ve ithalini yaptığını, davacının iddia ettiği gibi maden işletmeciliği yapılmadığını, bahsi geçen bölgenin yerleşim yeri değil depolama alanı olarak kullanıldığını, serbest sanayi bölgesi olarak kullanılan bölgenin zamanla ev ve konut için de kullanılmaya başlandığını, yapılan toz ölçümleri ile çevreyi rahatsız edecek kadar toz kalkmadığı ve çevre kirliliği olmadığının tespit edildiğini, davalı şirketin 20.02.2004 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığından ÇED gerekli değildir belgesi aldığını belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davalı .... vekili cevap dilekçesinde; davalı şirketin 1992 yılından bu yana verdiği limancılık ve depolama hizmetlerini hukuka ve yasalara uygun şekilde yürüttüğünü, dava konusu deponun 13.07.2012 tarihli iş yeri açma ve çalışma ruhsatıyla açıldığını, davalı şirketin çevre, iş sağlığı ve güvenliği konularında üzerine düşen yasal yükümlülükleri yerine getirdiğini, şirketin depolama ve yükleme işlemi yaptığı madenlerden olan kurşun, çinko, bakır ve kromun özgül ağırlıkları, rutubetli olmaları nedeniyle özel koruma bantlarıyla zemine sabitlenerek bulundurulmaları nedeniyle uçuşkan olmadıklarını, şirketin sadece depolama ve yükleme yaptığını, eleme, kırma gibi işlemler yapılmadığını, bu nedenle sarsıntı, vibrasyon ya da aşırı gürültüye sebep olunmadığını belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davalı Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti. vekili cevap dilekçesinde; davalı şirketin tümüyle yasal, izinli, ruhsatlı ve çevresel etkisi söz konusu olmayan iş ve faaliyetler ile iştigal ettiğini, Bursa Valiliği Çevresel Etki Değerlendirme belgesinde çevresel etkilere yönelik tüm önlemlerin alındığı, önlemlerin yeterli olduğu ve ÇED raporu alınmasına gerek bulunmadığının belirtildiğini, şirketin faaliyet gösterdiği yerin depolama alanı olarak kullanıldığını ve gürültü yönünden sınır değerleri geçmediğinin tespit edildiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davalı Odak İnşaat Müh. Mad. San. ve Tic. A.Ş. vekilinin cevap dilekçesinde; davalı şirketin söz konusu alanı tüm fenni koşullara uygun olarak kullandığını, ithal ettiği kömürün toz değil büyük parçalı kömür olduğunu, herhangi bir toz veya başkaca çevre kirliliğine yol açmasının mümkün olmadığını, bu faaliyete ilişkin tüm gerekli çevresel yasal izinleri ve önlemleri aldığını, şirketin depolama işi yaptığını, hiçbir surette kırma ve eleme işlemi yapılmadığını, şirket tarafından saklanan kömürlerin sıklıkla ıslama işlemine tabi tutulduğunu, şirketin iş yerinin, köye ve diğer yerleşim alanlarına en uzak yerde olduğunu, şirketin söz konusu faaliyetlerine son vererek iş yerini tahliye girişimine başladığını, halihazırda şirket tarafından artık herhangi bir depolama işlemi yapılmadığını belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 28.04.2016 tarihli, 2013/104 Esas ve 2016/222 Karar sayılı ilamı ile; yapılan keşif ve bilirkişi raporları ile davacının ikamet ettiği yerde özellikle belirli mevsimsel dönemlerde sınır değerlerin üzerinde toza maruz kalındığı, bu durumun insan sağlığı yönünden de riskler taşıdığı, evinde ve dış eklentilerde sürekli toza ve gürültüye maruz kalan insanda stres, üzüntü ve kaygı yanında sağlığın bozulacağı endişesinin insanın iç dünyasında huzursuzluk ve olumsuz etkilere sebep olacağı, objektif olarak her bireyin sürekli toz ve gürültüye maruz kalmasının ileride ciddi risk taşıması yanında insanın iç dünyasında meydana gelen olumsuz durumların manevi zararın oluşumu için yeterli görüldüğü, davaya konu taşınmazın yola yakın olması ve taşınmazın konut imarı olmayan bölgede bulunmasının davacının müterafik kusurunu oluşturacağı gerekçesiyle bir kısım davalılar yönünden istemin kısmen kabulü ile 5.000,00 TL manevi tazminatın dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar Özorkun Madencilik San. ve Tic. Ltd. Şti., Odak İnş. Müh. Maden San. ve Tic. A.Ş., Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş., Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş., Tayyib Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş. ve Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti.'nden müştereken ve müteselsilen tahsiline, diğer davalı Karabeyler İnşaat Nakl. Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti. yönünden dava atiye bırakıldığından bu davalı yönünden karar verilmesine yer olmadığına dair karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili ve davalılar ve Özorkun Madencilik San. ve Tic. Ltd. Şti., Odak İnş. Müh. Maden San. ve Tic. A.Ş., Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş., Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş., Tayyip Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş. ve Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti. vekilleri tarafından temyizi üzerine Dairenin 08.10.2019 tarihli, 2016/13762 Esas ve 2019/4445 Karar sayılı ilamı ile; ''...TBK 58. maddesi (818 sayılı BK 49. maddesi) hükmüne göre, kişilik hakları hukuka aykırı olarak saldırıya uğrayan kimse manevi tazminata hükmedilmesini isteyebilir. Hâkim manevi tazminatın miktarını tayin ederken saldırı teşkil eden eylem ve olayın özelliği yanında tarafların kusur oranını, sıfatını, işgal ettikleri makamı ve diğer sosyal ve ekonomik durumlarını da dikkate almalıdır. Miktarın belirlenmesinde her olaya göre değişebilecek özel hal ve şartların bulunacağı da gözetilerek takdir hakkını etkileyecek nedenleri karar yerinde objektif olarak gösterilmelidir. Çünkü Kanun'un takdir hakkı verdiği hususlarda hâkimin hukuka ve hakkaniyete göre hüküm vereceği Türk Medeni Kanunu’nun 4. maddesinde belirtilmiştir. Hükmedilecek bu para, zarara uğrayanda manevi huzuru doğurmayı gerçekleştirecek tazminata benzer bir fonksiyonu olan özgün bir nitelik taşır. Bir ceza olmadığı gibi mal varlığı hukukuna ilişkin bir zararın karşılanmasını da amaç edinmemiştir. O halde tazminatın sınırı onun amacına göre belirlenmelidir. Takdir edilecek miktar, mevcut halde elde edilmek istenilen tatmin duygusunun etkisine ulaşmak için gerekli olan kadar olmalıdır. Davaya konu olan olayda; olay tarihi, olayların gelişim şekli, davalıların eyleminin niteliği ve sonucunda meydana gelen zararın ağırlığı ile yukarıdaki ilkeler dikkate alındığında davacı lehine hükmedilen manevi tazminat miktarı azdır. Davacı yararına daha üst düzeyde manevi tazminata hükmedilmesi için kararın bozulması gerekir.'' gerekçesiyle karar bozulmuştur.
Mahkemenin 04.03.2021 tarihli, 2020/245 Esas ve 2021/66 Karar sayılı ilamı ile; yapılan keşif ve bilirkişi raporları ile davacının ikamet ettiği yerde özellikle belirli mevsimsel dönemlerde sınır değerlerin üzerinde toza maruz kalındığı, bu durumun insan sağlığı yönünden de riskler taşıdığı, evinde ve dış eklentilerde sürekli toza ve gürültüye maruz kalan insanda stres, üzüntü ve kaygı yanında sağlığın bozulacağı endişesinin insanın iç dünyasında huzursuzluk ve olumsuz etkilere sebep olacağı, objektif olarak her bireyin sürekli toz ve gürültüye maruz kalmasının ileride ciddi risk taşıması yanında insanın iç dünyasında meydana gelen olumsuz durumların manevi zararın oluşumu için yeterli görüldüğü, davaya konu taşınmazın yola yakın olması ve taşınmazın konut imarı olmayan bölgede bulunmasının davacının müterafik kusurunu oluşturacağı gerekçesiyle bir kısım davalılar yönünden istemin kısmen kabulü ile 80.000,00 TL manevi tazminatın dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar Özorkun Madencilik San. ve Tic. Ltd. Şti., Odak İnş. Müh. Maden San. ve Tic. A.Ş., Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş., Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş., Tayyib Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş. ve Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti.'nden müştereken ve müteselsilen tahsiline, diğer davalı Karabeyler İnşaat Nakl. Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti. yönünden dava atiye bırakıldığından bu davalı yönünden karar verilmesine yer olmadığına dair karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
Mahkeme kararına karşı süresi içinde davalılar Odak İnş. Müh. Maden. San. ve Tic. A.Ş., Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş, Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş, Tayyip Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş ve Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti. vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
Dairenin 20.10.2022 tarihli, 2022/2406 Esas ve 2022/12682 Karar sayılı ilamı ile; ''...Her ne kadar mahkemece bozma ilamına uyulmuş ise de bozma ilamının gereği tam olarak yerine getirilmemiştir. Davacı yararına hükmedilecek tazminatın bozma ilamında belirtilen yasal düzenlemeler ve ilkeler doğrultusunda makul düzeyde olması gerekir. Davacı yararına belirlenen ve hüküm altına alınan tazminat tutarı fazladır.'' gerekçesiyle karar bozulmuştur.
B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; bozma ilamına uyularak yapılan yargılama sonucunda, davanın kısmen kabulü ile 50.000,00 TL manevi tazminatın dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar Özorkun Madencilik San. ve Tic. Ltd. Şti., Odak İnş. Müh. Maden San. ve Tic. A.Ş., Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş., Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş., Tayyib Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş. ve Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti.'nden müştereken ve müteselsilen tahsiline, diğer davalı Karabeyler İnşaat Nakl. Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti. yönünden dava atiye bırakıldığından bu davalı yönünden karar verilmesine yer olmadığına dair karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuran
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş., Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş., Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti., Odak İnş. Müh. Maden. San. ve Tic. A.Ş ve Tayyib Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş vekili temyiz dilekçesinde; manevi tazminat şartlarının oluşmadığını, davalı şirketin çalışma sahasına ait tüm ruhsatların tüm ölçüm raporlarının hukuka uygun olduğunu, davacının kişilik haklarının ihlal edildiği iddiasının asılsız olduğunu, dosyada mevcut bilgiler ışığında, kabul anlamına gelmemekle birlikte davacının, davaya konu evinde toza maruz kalmış olduğu kabul edilse dahi, bölgedeki imar planı göz önüne alındığında bu bölgede konut türü yapılaşma imkanının olmadığı, yetkili idarelerce konut yapılaşmasının mümkün ve uygun görülmediği, davaya konu taşınmazın kaçak yapı olduğu, buna rağmen davacının hızla sanayileşen bir yerde yaşayarak müvekkil şirketin kendisinin kişilik haklarını ihlal etmiş olduğu iddiasında bulunmasının ve mahkemece davacı lehine 50.000,00 TL manevi tazminata hükmedilmesinin hukuka aykırı olduğunu ileri sürerek kararın bozulması istemiştir.
Davalı Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş. vekili temyiz dilekçesinde; kararın usul ve yasaya aykırı olduğunu, hukuka aykırılık unsurunun gerçekleşmediğini, manevi zarar talep şartları oluşmadığını, davacının zararı kabul edilse dahi zararın doğmasına kendisinin sebep olduğunu ve hükmedilen manevi tazminat tutarının fahiş olduğunu ileri sürerek kararın bozulması istemiştir.
Davalı Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti. vekili temyiz dilekçesinde; hava kirliliği ve toz oluşumu hususunda davalının herhangi bir katkısı ve filli bulunmadığının bilirkişi raporu ile sabit olduğunu, hiçbir şekilde kabul anlamına gelmemek kaydıyla fahiş miktarda manevi tazminata hükmedildiğini ve tazminatın davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesinin hatalı olduğunu ileri sürerek kararın bozulması istemiştir.
Davalı Odak İnş. Müh. Maden. San. ve Tic. A.Ş. vekili temyiz dilekçesinde; davacının iddialarını hiçbir şekilde kabul anlamına gelmemek kaydıyla toz ve gürültü nedeniyle davalı şirketin herhangi bir sorumluluğu bulunmadığını, bilirkişi raporunda davacının imara aykırı konutta ikamet etmesinin dürüstlük kuralına aykırı olduğunun ifade edildiğini, dosya kapsamında davacının manevi açıdan zarara uğradığına dair bir kayıt bulunmadığı gibi varsa bile manevi zarara davacının sebebiyet verdiğini ve somut olayda manevi tazminat şartlarının oluşmadığını ileri sürerek kararın bozulması istemiştir
Davalı Tayyib Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş vekili temyiz dilekçesinde; davalı şirkete atfedilebilecek bir kusur bulunmadığını, tarafların kusur oranlarının belirlenmediğini, bilirkişi raporunun denetime ve hüküm tesisine elverişli olmayıp yapılan tespitlerin hukuki dayanağı bulunmadığını, bölgede faaliyet göstermeyen müvekkil şirketin konut alanı olmayan bir bölgede bölge halkının yaşam ve özgürlüklerini kısıtlamak veyahut özgürlüklerine tecavüz etmek kastı ile hareket ettiğini iddia etmenin hakkın kötüye kullanılması niteliğinde olduğunu ve davacı yararına hükmedilen manevi tazminat miktarının fahiş olduğunu ileri sürerek kararın bozulması istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 737 nci maddesi kapsamında, komşuluk hukukuna dayalı olarak açılmış olan, davalının işletmekte olduğu işletmenin hoş görülebilecek oranı aşan toz ve gürültü çıkartarak rahatsızlık verilmesi nedeniyle uğranılan manevi zararın giderilmesi istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun geçici 3 üncü maddesi atfıyla uygulanmasına devam olunan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (1086 sayılı Kanun) 427 vd maddeleri, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunun 737 nci maddesi, 818 sayılı Borçlar Kanunu'nun 41 inci ve 49 uncu maddesi (6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 49 uncu ve 58 inci maddesi).
3. Değerlendirme
Mahkemelerin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Kanun'un 428 inci maddesi ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen mahkeme kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; davalılar Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş., Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş., Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti., Odak İnş. Müh. Maden. San. ve Tic. A.Ş. ve Tayyib Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş vekillerinin temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davalılar Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş., Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş., Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti., Odak İnş. Müh. Maden. San. ve Tic. A.Ş. ve Tayyib Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş vekillerinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Aşağıda yazılı temyiz harcının temyiz eden davalılar Gemport Gemlik Liman ve Depolama Hizm. A.Ş., Alyak Katı Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş., Karataş Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti., Odak İnş. Müh. Maden. San. ve Tic. A.Ş. ve Tayyib Madencilik İnş. Nakl. Bes. Kimya San. ve Tic. A.Ş'ye yükletilmesine,
Dosyanın mahkemeye gönderilmesine,02.05.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.