"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/813 Esas, 2023/1972 Karar
KARAR : Düzeltilerek yeniden esas hakkında verilen karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 2. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2019/94 Esas, 2020/274 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı idare vekilince istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı idare vekilince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda; temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; ... ili, Merkez ilçesi, ... Mahallesi 381 ada 1, 41, 43, 44, 45 parsel ve ... Mahallesi 260 parsel ve Kaşbelen Mahallesi 754 parsel ( yeni 200 ada 1 parsel) sayılı taşınmazlara yol yapmak suretiyle davalı idarece kamulaştırma yapılmadan fiilen el atıldığını bu nedenle taleplerinin kabulü ile taşınmazların bedelinin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı idare vekili cevap dilekçesinde özetle; davacı tarafından davalı ... Belediyesi aleyhine açılan kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat talebine ilişkin dava dilekçesini tebellüğ ettiklerini yasal süresi içerisinde davayı kabul etmediklerinden haksız ve yersiz davaya karşı cevaplarını sunduklarını, davacı taşınmazına davalı kurum olan ... Belediyesi tarafından el atıldığı yönündeki iddiaları kabul etmemekle birlikte; davacı tarafından açılan dava ve ileri sürülen iddialara göre bu davanın idari yargıda görülmesi gerekmekte olduğunu, davacının davasının mahkemenin görevsizliği nedeniyle reddine karar verilmesini talep ettiklerini, açılan davayı kabul etmemekle davacının taleplerinin zamanaşımına uğramış olduğunu, zamanaşımı nedeniyle davanın reddine karar verilmesini talep ettiklerini, ayrıca hak düşürücü süre itirazında bulunarak davanın bu sebeple reddine karar verilmesini talep ettiklerini, dava konusu edilen taşınmazlara ... Belediyesi tarafından el atıldığı iddiası ile açılmış bulunan iş bu davayı kabul etmediklerini, kurum kayıtlarında yapılan araştırmalarda davacı şirketin taşınmazlarına iddia edildiği gibi yol yapmak sureti ile fiilen el atmaya yönelik alınmış bir karar bulunmamakta olduğunu, müvekkili idarenin kamu hizmetlerini kamu yararı gözeterek ve ödenek yeterliliği çerçevesinde yerine getirmekte olduğunu, bu nedenle davacıların tazminat taleplerinin karşılanmasının mümkün olmadığını, davacı vekili her ne kadar müvekkil belediyece kamulaştırma kararı alınmadığını beyan etmekte etse de 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 3 üncü maddesinde; idarelerce yeterli ödenek temin edilmeden kamulaştırma işlemlerine başlanılamaz hükmü düzenlenmiş olduğunu, ... Belediye Başkanlığınca da öngörülen stratejik plana uygun olarak öncelikle imar palanlarında açılması gerekli ana güzergahların kamulaştırma işlemlerinin yürütülmekte olduğunu, kamu hizmetleri için ihtiyaç duyulan ve kamulaştırılması gereken taşınmazları belirlerken idarelerin ödenek durumlarını, hizmete duyulan ihtiyaç çerçevesinde hizmetin aciliyetini dikkate almakta olduklarını, davacı şirketin dava dilekçesinde iddia ettiği hususlar ile davacının talep ettiği tazminat istemlerinin kabul edilmesinin mümkün olmadığını, davacının tazminat istemini kabul etmediklerini, davacı vekilinin dava dilekçesinde saklı tuttuğu bedel kısımlarına itiraz ettiklerini, kabul etmediklerini başkaca beyanda bulunma haklı saklı kalmak kaydıyla dava dilekçelerine bir kısım cevaplarını sunduklarını haksız ve yersiz davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve el atma tazminatının davalı taraftan tahsil edilerek davacıya ödenmesine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; verilen kararın hatalı olduğunu, eksik inceleme ile karar verildiğini, müvekkili idare tarafından taşınmazlara el atılmadığını, raporlara itirazlarının nazara alınmadığını, uygun emsalin seçilmediğini, taşınmazın metrekare birim fiyatının yüksek belirlendiğini, düzenleme ortaklık payı oranının % 45 olarak belirlenmesi gerektiğini belirterek İlk Derece Mahkeme kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile arsa niteliğindeki taşınmazlara emsal karşılaştırması yapılarak değer biçilmesinde bir isabetsizlik görülmemiş, dava konusu taşınmazların ve emsal taşınmazın 2019 yılı için emlak vergisine esas metrekare rayiç değerleri ve Yargıtay ve Dairemiz incelemesinden geçen komşu parsellere verilen bedeller gözetildiğinde yapılan kıyaslamanın uyumlu olduğu anlaşılmış; ancak 7421 sayılı Kanun ile 2942 sayılı Kanun'una eklenen Ek Madde 4 uyarınca mahkeme harçlarının maktu olarak belirleneceği öngörüldüğünden, davalı idare vekilinin istinaf başvurusunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak belirtilen husus düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürülen sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, ... olarak davacı tapu maliki ile davalı idare arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazların değerinin biçilmesi ve bedelinin tahsili hususundadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 2942 sayılı Kanun'un 11 inci ve Ek 4 üncü maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Arsa niteliğindeki ... ili, Merkez ilçesi, ...Mahallesi 260 parsel ve Kaşbelen Mahallesi 754 parsel (yeni 200 ada 1 parsel) sayılı taşınmazlara 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi uyarınca emsal karşılaştırması yapılarak değer biçilmesine ve alınan rapor uyarınca bedelinin davalı idareden tahsiline karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.
3. Buna karşın, 7421 sayılı Kanun ile 2942 sayılı Kanun'a eklenen Ek 4 üncü maddenin üçüncü fıkrası; “Bu Kanun kapsamında açılan davalarda verilen bedel ve tazminat kararlarına ilişkin mahkeme ve icra harçları, davalı idare tarafından ödenmek üzere maktu olarak belirlenir.” şeklinde düzenlenmiştir. Eldeki dava 04.11.1983 tarihinden sonra el atılan taşınmazın bedelinin tahsili istemine ilişkin olup 04.11.1983 tarihinden sonra kamulaştırma yapılmaksızın el konulan taşınmazlar hakkında açılan davalara ilişkin 2942 sayılı Kanun’da yasal düzenleme bulunmadığı, bu davaların kaynağını Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar ile 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararlarından aldığı nazara alındığında ve harca ilişkin hükümlerin resen gözetilmesi gerektiği de dikkate alındığında nispi harca hükmedilmesi gerektiğinin düşünülmemesi bozmayı gerektirir.
Ne var ki bu hatanın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca kararın düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davalı idare vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davalı idare vekilinin Bölge Adliye Mahkemesi kararına yönelik temyiz itirazlarının kısmen kabulü ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının (7) numaralı bendinin hükümden çıkartılmasına, yerine "Harçlar Kanunu gereğince dava değeri üzerinden alınması gereken 80.752,03 TL harçtan, peşin alınan 341,55 TL ve 19.876,46 TL ıslah harcının mahsubu ile bakiye kalan 60.534,02 TL harcın davalıdan tahsili ile Hazineye irat kaydına," cümlesinin yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Davalı idareden peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
01.04.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.