"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2020/2699 Esas, 2022/3891 Karar
KARAR : Esastan ret/Düzeltilerek yeniden esas hakkında verilen karar
İlk Derece Mahkemesi : Soma 2. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2018/301 Esas, 2019/283 Karar
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti davacı idare adına tescili davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, davacı idare vekilinin istinaf başvurusunun reddine, davalı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı idare vekilince tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; Manisa ili, Soma ilçesi, ... Mahallesi 342 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın davacı idare adına tescilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; davanın usul ve kanuna aykırı olması nedeniyle reddine karar verilmesi gerektiğini, davacı idarece yapılan işlemlerin usule aykırı olduğunu, müvekkilinin taşınmazı için takdir edilen değerin taşınmazın gerçek değerini yansıtmadığını, müvekkilinin ciddi şekilde hak kaybına uğrayarak mağdur olacağını, haksız ve kötü niyetli davanın reddini, yargılama giderleri ve vekâlet ücretinin karşı tarafa yükletilmesini talep etmiştir.
III. İlk Derece Mahkemesi KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile bu bedelin; acele kamulaştırma dosyasında belirlenen kısmının mahsubu ile bankaya depo edilen fark bedelin karar kesinleştiğinde davalı tarafa ödenmek üzere bankada üçer aylık vadeli hesapta tutulmasına, dava konusu taşınmazın davalı adına olan tapu kaydının iptali ve ... Genel Müdürlüğü adına tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; tespit edilen bedel yönünden yerel mahkeme kararının hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğunu ve kaldırılması gerektiğini, hükme esas aldığı bilirkişi raporunun hatalı olduğunu, maden alanı olan ve ziraat yapılması zor olan bir yer için belirlenen değerin fahiş olduğunu, nemalandırılan kısım için faiz işletilmesinin doğru olmadığını, müvekkili idare lehine vekâlet ücretine hükmedilmediğini, davalı lehine vekâlet ücreti verilmemesi gerektiğini belirterek, İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılması için istinaf isteminde bulunmuştur.
2.Davalı vekili istinaf dilekçesinde özetle; verilen kararın usul ve kanuna aykırı olduğunu, emsal araştırması yapılmadığını, kapitalizasyon faiz oranı yüksek belirlendiğini, taşınmazın kuru tarım arazisi olduğu iddiasının gerçeğe uygun olmadığını, değer artış oranının eksik belirlendiğini, dekar başına verimin eksik hesaplandığını, ürün maliyeti çok yüksek, fiyatlarının ise eksik belirlendiğini, ürün maliyet miktarı, brüt gelirinin en fazla 1/3'ü oranında olması gerektiğini belirterek, İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılması için istinaf isteminde bulunmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kuru arazi niteliğindeki taşınmaza olduğu gibi kullanılması hâlinde getireceği net gelir metodu esas alınarak, taşınmaz için buğday, tütün, nohut münavebesine göre, dava tarihi olan 2018 yılı Soma İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğüne ait maliyet verileri kullanmak suretiyle değerlendirme yapıldığı, alınan değerlerin İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü verileri ile uyumlu olduğu, kuru arazide kapitalizasyon faizinin yerleşik Yargıtay içtihatlarına uygun olarak %5 alındığı, taşınmazın belirlenen nitelikleri itibarıyla objektif değer artışı uygulanması gerektiren bir artı değerinin bulunmadığı tespit edildiğinden, objektif değer artışı uygulanmamasının doğru olduğu, taşınmaz üzerinde bulunan taşınmaza kapama niteliği vermeyen ağaç değerlerinin 2018 yılı Soma İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğüne ait ağaç değeri cetveline uygun yapıldığı ancak maliyet cetveline göre bulunan üretim giderinin brüt gelirin %50'sine yakın olması, bu hali ile ekonomik tarım yapılabilmesi için Türkiye ortalamasına göre, üretim masraflarının brüt gelirin 1/3'ünden fazla olamayacağı, aynı zamanda üretim giderinin brüt gelirin 1/3'ünün de altında olamayacağı gözetilmeden hesap yapan bilirkişi kurulu raporu esas alınarak hüküm kurulmuş olması doğru görülmemiş ve usul ekonomisi de dikkate alınarak, bu hususta ek rapor alınmayarak Bölge Adliye Mahkemesince kamulaştırma bedelinin yeniden hesaplanarak tespit edilen bedel 239.029,60 TL olup, belirlenen bedele göre oluşan 155.264,00 TL fark bedelin davacı idare tarafından depo ettirildiğini, bununla birlikte, davacı idare lehine vekâlet ücretine hükmedilmemesi doğru görülmüşse de kıymet takdir komisyonunca belirlenen bedel için, İlk Derece Mahkemesinin karar tarihine kadar; İlk Derece Mahkemesince üçer aylık vadeli hesaba yatırtılan kısım için ise kamulaştırma bedelinin kesinleştiği tarihe kadar yasal faiz uygulanması gerekirken, İlk Derece Mahkemesince üçer aylık vadeli hesaba depo ettirilen kısım için faizin bitiş tarihinin karar tarihi olarak gösterilmesi doğru olmadığı gibi; İlk Derece Mahkemesince üçer aylık vadeli hesaba yatırtılan kısmın ve Dairece fark kamulaştırma bedeli olarak depo ettirilen bedelin de, varsa neması ile birlikte davalıya derhal ödenmesine karar verilerek davacı idare vekilinin istinaf başvurusunun reddine; davalı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile, Dairece tespit edilen kamulaştırma bedeline göre, fark kamulaştırma bedelinin davacı idareye depo ettirildiği gözetilerek 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin iki numaralı alt bendi gereğince düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmuştur.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf kararının hüküm fıkrasının 4/b-) bendinde "b-)İlk Derece Mahkemesince 3'er aylık vadeli hesapta nemalandırılan 81.617,60-TL'lik kısmı ve Dairece fark kamulaştırma bedeli olarak depo ettirilen 155.264,00-TL'lik kısmın için; davanın açıldığı tarihten 4 ay sonraki tarih olan 06.11.2018 tarihinden, daire karar tarihi olan 29.12.2022 tarihine kadar yasal faiz uygulanarak davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine," şeklinde hüküm kurulmuş; ancak yine kararda da belirtildiği üzere söz konusu fark bedeller davacıya ödeninceye kadar geçecek süre içinde zaten vadeli hesapta nemalandırıldığını ve bu durumda ise hükmün bu haliyle hatalı olduğu ve infazında tereddüte sebep olacağını, üretim giderinin brüt gelirin 1/3'ü oranında alınması gerektiği yönünde gerekçeye yer verilmişse de bu tespitin kabulünün mümkün olmadığını, zira yine aynı kararda üretim giderinin brüt gelirin %50'sinin üzerinde olduğu açıkça belirtilmiş; ancak ekonomik tarımdan bahsedilemeyeceği gerekçesiyle üretim gideri brüt gelirin 1/3'ü olarak alındığını, Bölge Adliye Mahkemesince alınan raporun tebliğ edilmediğini, idare lehine vekâlet ücretine hükmedilmediğini ileri sürerek kararı temyiz etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, dava konusu taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun’un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu ve 11 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Kuru tarım arazisi niteliğindeki Manisa ili, Soma ilçesi, ... Mahallesi 342 parsel sayılı taşınmaza 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca olduğu gibi kullanılması hâlinde getireceği net gelir esas alınarak değer biçilmesi yerindedir.
3. Hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporunda kuru arazi niteliğindeki taşınmaza uygulanan kapitalizasyon faiz oranı ve taşınmazın bulunduğu yer İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü verilerinde belirtilen masraflarla ekonomik tarım yapılamayacağından üretim masraflarının yeniden belirlenerek hesaplama yapılması doğru olduğu gibi belirlenen birim bedeli benzer özellikteki Dairemiz denetiminden geçen dosyalardaki metrekare birim fiyatları ile uyumludur.
4.Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukukî ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davacı idare vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davacı idareden peşin alınan temyiz harcının Hazineye irat kaydedilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
09.11.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.