"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/841 Esas, 2023/98 Karar
KARAR : Kısmen kabul
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin davada verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı ve davalı ... vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Bursa ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 4939 ada 1 parsel ve ... Mahallesi 4562 ada 1 parsel sayılı taşınmazlarda müvekkilinin hissedar olduğunu, dava konusu taşınmazlara davalı idarelerce kısmen stabilize yol, asfalt yol ve ağaçlandırma yapılmak ve kanalizasyon hattı geçirilmek suretiyle kamulaştırma yapılmaksızın fiilen el konulduğunu, dava konusu taşınmazların fiilen el atılmayan bölümlerinin de müvekkillerinin yararlanmasına elverişli olmadığını, proje bütünlüğü kapsamında bu bölümlerin de bedeline hükmedilmesini gerektiğini belirterek belirlenecek tazminatın davalı idarelerden tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; görev ve husumet itirazında bulunduklarını, bir taşınmazın imar planında yeşil saha, park yeri vb. olarak gösterilmesi veya ortasından yol geçirilmiş olmasının, mal sahibine ya da hissedarına dava açma hakkı vermediğini, müvekkili belediyenin davacı tarafın taşınmazlardan yararlanmasını engelleyecek şekilde herhangi bir çalışması ve müdahalesi olmadığı gibi söz konusu taşınmazlarda müvekkili belediyece herhangi bir çalışma yapılmadığını, taşınmazlarda müvekkili tarafından yapılmış bir imalat bulunmadığını, kamulaştırmasız el atma şartlarının oluşmadığını, davacı tarafça istenen bedelin bölge ve piyasa rayici gözönünde bulundurulduğunda fahiş olduğunu belirterek davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazların fiilen el atılmayan kısımları ile ilgili davanın yargı yolu yönünden reddinin gerektiğini, dava konusu taşınmazların özel spor alını ve belediye hizmet alanı olarak düzenlenmesine ilişkin 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı Değişikliği ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliklerinin mahkeme kararı ile iptal edildiğini, taşınmazlarla ilgili kamulaştırmasız el atma şartlarının oluşmadığını, alanları 10.000 m² ve üzerinde olan taşınmazların kamulaştırma, düzenleme ve tasarruflarının ... tarafından, 10.000 m² altında olanların ilçe belediyeleri tarafından yapılmasına karar verildiğini, bu nedenle davanın husumet yönünden reddinin gerektiğini, dava konusu taşınmazlar için istenen bedelin fahiş olduğunu belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
3. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu 4939 ada 1 parsel sayılı taşınmazın organize sanayi bölgesi sınırlarına komşu olduğunu, taşınmazdan geçen kanalizasyon hattının BUSKİ tarafından kaldırıldığını, taşınmazda herhangi bir altyapı bulunmadığını, dolayısıyla ortada bir el atmanın bulunmadığını, ... Mahallesi 4562 ada,1 parsel sayılı taşınmaza müvekkilinin el atmasının bulunmadığını, bu taşınmazın organize sanayi bölgesi dışında resmi kurum alanında olduğunu belirterek davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 11.12.2018 tarihli ve 2018/253 Esas, 2018/710 Karar sayılı kararı ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 04.03.2021 tarihli ve 2019/1641 Esas, 2021/416 Karar sayılı kararı ile kamulaştırmasız el atılan arsa niteliğindeki taşınmaza, mahallinde yapılan keşif sonucu emsal karşılaştırması yapılarak değer biçen bilirkişi raporuna göre el atma bedelinin davalı sorumlu belediyeden tahsiline karar verilmesinde hukuken hata yapılmadığı, ancak fen bilirkişi raporunun ekinde yer alan krokide A harfiyle gösterilen kısımda ... Belediyesinin fiili el atmasının belirlenmesine ve bu durumun bilirkişi raporunda da ifade edilmesine ve bu kısmın bedelinin davalı ... Belediyesinden tahsil edilmesine karar verilmesine rağmen tapu kaydının iptal edilerek davalı ... Belediyesi adına tesciline karar verilmesi doğru görülmediği gibi, 276.518,80 TL’nin davalı ... Bölgesi Müdürlüğünden alınmasına ilişkin hüküm kurulmuşsa da hükmolunan tazminat miktarının 276.519,80 TL olduğu ve davalı ... Başkanlığının sorumlu olduğu tazminat miktarı toplamı 394.494,76 TL olmasına rağmen bu miktar üzerinden nispi vekâlet ücreti hesaplanması gerekirken sadece 1.010,41 TL üzerinden hesaplama yapılarak hatalı vekâlet ücretine hükmolunduğu gerekçesiyle davalı idareler vekillerinin istinaf başvurularının ayrı ayrı esastan reddine, davacı vekilinin istinaf başvurusunun ise kısmen kabulüne karar verilmek suretiyle İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin 04.03.2021 tarihli ve 2019/1641 Esas, 2021/416 Karar sayılı kararına karşı süresi içinde davalı idareler vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizce yapılan inceleme sonucunda; dava konusu ... Mahallesi 4562 ada 1 parsel sayılı taşınmaza emsal karşılaştırması yapılarak değer biçilmesinde bir isabetsizlik görülmemiş ise de dava konusu ... Mahallesi 4939 ada 1 parsel sayılı taşınmaz yönünden yapılan incelemede, hükme esas alınan bilirkişi raporunda emsal olarak incelenen ... Mahallesi 4578 ada 8 parsel sayılı taşınmazın farklı mahallede olduğu ve dava konusu taşınmaza göre küçük yüzölçümlü olduğu gibi; dava konusu taşınmaz ile emsal olarak esas alınan taşınmazın Arsa Metrekare Rayiç Bedeli Takdir Komisyonu tarafından belirlenen emlak vergisine esas olan m² değerlerinin karşılaştırılmasında emsal taşınmaz daha değerli olduğu halde, dava konusu taşınmazın daha değerli olduğu kabul edilerek vergi değerlerine ters düşecek şekilde değer tespit edildiğinden alınan rapor inandırıcı olmadığından yeniden emsal incelemesi yapılması gerektiği ve dava konusu taşınmazın tapu kaydında TEK lehine tesis edilen daimi irtifak hakkının taşınmazda meydana getireceği değer düşüklüğü yönünden bilirkişi kurulundan ek rapor alınıp sonucuna göre hüküm kurulması gerektiği düşünülmeden eksik inceleme ile karar verildiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile bozma ilamına uyularak dava konusu ... Mahallesi 4939 ada 1 parsele ilişkin davanın davacının feragati nedeniyle reddine, ... Mahallesi, 4562 ada 1 parsele ilişkin açılan davanın kabulü ile davalı ... tarafından kamulaştırmasız el attığının tespitine ve 393.484,35 TL kamulaştırmasız el atma tazminatının dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı ... Başkanlığından alınarak davacıya ödenmesine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı ve davalı ... vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili temyiz dilekçesinde özetle; Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinin 3 üncü maddesi uyarınca ret sebebi aynı olan davalar yönünden tek vekâlet ücretine hükmedilmesi gerektiğini ileri sürerek kararın vekâlet ücreti yönünden bozulmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle, davanın husumetten reddi gerektiğini, el atmanın kalıcı nitelikte olmadığını, (A) ile gösterilen asfalt yolun kaldırıldığını ve belirlenen bedelin yüksek olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu maliki ile davalı idareler arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin tahsili hususundadır.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... usulü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... usulü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 11 inci maddesi.
5. Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinin 3 üncü maddesi ve 6 ncı maddesi.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozma ile kesinleşen ve karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkan bulunmadığı anlaşılmakla; davalı ... vekili ve davacı vekilinin aşağıdaki paragraflar kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
3. Dava konusu taşınmazın el atılan kısmındaki davacı payının iptali ile idare adına tesciline karar verilmesi gerekirken infazda tereddüt yaratacak şekilde davacı payına isabet eden alanlar üzerinden tapu kaydının iptaline karar verilmesi yerinde değildir.
4. 7421 sayılı Kanun ile 2942 sayılı Kanun’a eklenen Ek madde 4'ün üçüncü fıkrası; “Bu Kanun kapsamında açılan davalarda verilen bedel ve tazminat kararlarına ilişkin mahkeme ve icra harçları, davalı idare tarafından ödenmek üzere maktu olarak belirlenir.” şeklinde düzenlenmiştir. Eldeki dava 04.11.1983 tarihinden sonraki el atma olup 2942 sayılı Kanun’da düzenlenmediği, kaynağını Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar ile 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararlarından aldığı ve proje bütünlüğü bağlamında bedeline hükmedilen kısımlar açısından ise 2942 sayılı Kanun'un Ek 1 inci maddesinin uygulanması söz konusu olmadığından, Ek 4 üncü madde gereği değerlendirme yapılmayacağı nazara alındığında maktu harca hükmedilmesi hatalıdır.
Ne var ki bu hataların giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca kararın düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
1. Davalı ... vekili ve davacı vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davalı ... vekili ve davacı vekilinin temyiz itirazlarının kısmen kabulü ile temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının;
a) (B) bendinin (2-c) numaralı alt bendindeki “ A harfi ile gösterilen” ibaresinden sonra gelen kısmın hükümden tümüyle çıkartılarak yerine “284,18 m²lik kısmının davacının 137/2399 payı oranında iptali ile davalı ... Belediyesi lehine yol olarak tapudan terkinine ve B harfi ile gösterilen 623,00 m² ile C harfi ile gösterilen 2.452,35 m²’lik kısmının davacının 137/2399 payı oranında iptali ile davalı ... Belediyesi adına tesciline,” cümlesinin eklenmesi,
b) (B) bendinin (3) numaralı alt bendi hükümden tümüyle çıkartılarak yerine “Alınması gerekli 26.878,91 TL harcın mükerrer ödemeye sebebiyet vermeyecek şekilde davalı ... Başkanlığından alınarak Hazineye irat kaydına, davacı tarafça yatırılan 170,78 TL peşin harç ve 28.366,00 TL ıslah harcı olmak üzere toplam 28.536,78 TL harcın davacıya iadesine ve davalı idarelerce yatırılan harçların karar kesinleştiğinde talep halinde yatıran taraflara iadesine,” cümlesinin eklenmesi,
c) (C) bendinin (4) numaralı alt bendi hükümden tümüyle çıkartılarak yerine “Alınması gerekli 26.878,91 TL istinaf karar ve ilam harcından peşin alınan 21.816,55 TL harcın mahsubu ile bakiye 5.062,36 TL istinaf karar ve ilam harcının davalı ... Başkanlığından alınarak Hazineye irat kaydına,” cümlesinin yazılması suretiyle hükmün DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Davacıdan ve davalı ...'ndan peşin alınan temyiz harçlarının istenildiğinde iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
20.11.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.