"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/63 Esas, 2022/360 Karar
KARAR : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : İstanbul Anadolu 13. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2018/468 Esas, 2020/187 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine davada davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkilinin İstanbul ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 1415 parsel sayılı taşınmazda paydaş olduğunu, müvekkillerine ait tapu kaydının taşınmazın bulunduğu bölgede yapılacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamaları kapsamında 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun'un (7143 sayılı Kanun) Geçici 1 inci maddesi uyarınca iptal edildiğini, 7143 sayılı Kanun'un Geçici 1 inci maddesine göre iptal edilen paylara ilişkin öncelikle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 27 nci maddesi uyarınca acele kamulaştırma işleminin yapılması, akabinde aynı Kanun'un 10 uncu maddesi esaslarına göre kamulaştırma işleminin tamamlanması gerektiği halde bu işlemlerin hiçbirinin yapılmadığı belirtilerek kamulaştırma yapılmaksızın el atılan taşınmaz bedelinin davalı idarelerden tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı ... vekili cevap dilekçelerinde özetle; öncelikle açılan davanın haksız olduğunu, dava konusu 1415 nolu parsel ile ilgili davacı tarafından en son 14.11.2017 tarihinde iktisap işlemi yapıldığını, hissesinin bulunduğu taşınmazda davacının herhangi bir fiili kullanımının olmadığının tespit edildiğini, mülkiyet sorununun çözümüne ilişkin çalışmaların 2009 yılından bugüne kadar devam ettiğini, davacının hiçbir fiili kullanımı olmamasına rağmen ayıplı parsel niteliğinde olan tapu hisselerini, iyileştirme ve dönüşüm çalışmaları devam ederken durumdan haberdar olarak parsellerin niteliklerini bilerek satın aldığını, davacının da hissesinin bulunduğu ve tapu alanı 1.130.416,00 m² olan 1415 nolu parselin tamamının mülkiyetinin 7143 sayılı Kanun'un Geçici 1 inci maddesi kapsamında 23.05.2018 tarihinde geçici olarak müvekkili ... Belediyesi uhdesine geçtiğini, davacının dava tarihi itibarıyla mülkiyet hakkına sahip olmadığından kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat talep etmesinin hukuken mümkün olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atma durumu olmadığından davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; 7143 sayılı Kanun sebebiyle, talebi üzerine tapulu taşınmazların devredildiği ve halen maliki olan ... Belediye Başkanlığının davalı sıfatına sahip olduğunu, davada her hangi bir kamulaştırma işlemi yapılmadan, 18.05.2018 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 11.05.2018 tarihli ve 7143 sayılı Kanun ile taşınmazların mülkiyetinin talebi halinde ... Belediye Başkanlığına geçeceğinin düzenlendiğini ve adı geçen belediyenin müracaatı ile 25.06.2018 tarihli ve 5964 yevmiye sayılı işlemle taşınmazların belediyeye devri ile davacının mülkiyet hakkının sona erdiğini, öncelikle davalı tarafın tesciline karşılık olarak davacının taşınmazının gerçek değeri esas alınarak davacıya bedelsiz olarak başka bir taşınmazın devrinin yapılmasını, devir yapılmayacak ise de kamulaştırma hükümlerine göre gerçek değerinin ödenmesi gerektiğini ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile 18.05.2018 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 7143 sayılı Kanun'un Geçici 1 inci maddesi kapsamında olmak üzere davalı ... tarafından idari işlemlerin başlatıldığı hususunda taraflar arasında anlaşmazlık bulunmadığı, kanuna konu idari işlemlerin geç tamamlanmasından kaynaklı zarar talebinin tam yargı davasının konusu olduğu, Kanun'un yürürlük tarihi dikkate alındığında, hukuki el atmanın fiili el atmaya dönüşmüş sayılmasına dair Yargıtay içtihadı ile belirlenen şartların gerçekleşmiş kabul edilemeyeceği, böylece fiili el atma bulunmadığını belirtilerek istinaf başvurusunun 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin bir numaralı alt bendi gereğince esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçelerinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu maliki ile davalı idare arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun’un 369 uncu, 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 7143 sayılı Kanun'un Geçici 1 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge Adliye Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2.7143 sayılı Kanun gereği davalı belediyeye devredilen ve tapu kayıtlarında devir sebebi "resen kamulaştırmasız el atma" olarak gösterilen dava konusu taşınmazlarda davacının devri öncesinde hangi parselde, ne kadar alanda, hangi oranda payı bulunduğu tespit edilerek, davacının paylarının belirtilen kanun kapsamında idareye geçtiğinin sabit olması halinde dava konusu taşınmazların kadastrosu yapıldı ise kadastro tutanakları ilgili kadastro müdürlüğünden istendikten, kadastro sonrası tescile dair tapu kayıtları ilgili tapu müdürlüğünden getirtildikten, davacıya bu işlemler kapsamında tapu verilip verilmediği ve davacının yapılan kadastro işlemlerine karşı kadastro tespitine itiraz davası açıp açmadığı araştırıldıktan, davalı idarece iddia edildiği gibi davacı tarafından sahip olduğu mülkiyet hakkının noterde resmi suretle (alacağın temliki, gayrimenkul satış vaadi vb) üçüncü kişilere devredilip devredilmediği taraflardan sorulup dayanak belgeler dosya içine alındıktan, adı geçen Kanun'un uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleyen belediye meclisi veya belediye encümeni kararı imar uygulaması belgeleri (davacı payına ilişkin varsa şuyulandırma cetvelleri) getirtildikten, sonra davacıya yer verildiyse yer verilirken davacı payından düzenleme ortaklık payı altında kesinti yapılıp yapılmadığı, pay verilen taşınmazın imardaki durumu, kamuya tahsislenip tahsislenmediği sorulup ilgili belgeler temin edilip, ayrıca davacı tarafından açılmış kadastro tespitine itiraz davası varsa akıbeti araştırılıp yargılamanın geçirdiği sürede gözetilerek, kamulaştırmasız el atma olgusu tartışılarak sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken eksik araştırma ile hüküm kurulması bozulması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle,
1. Davacı vekilinin temyiz itirazının kabulü ile temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Davacıdan peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
28.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.