"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/1576 Esas, 2024/85 Karar
KARAR : Esastan ret/ Düzeltilerek yeniden esas hakkında verilen karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : Batman 4. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2023/210 Esas, 2023/1299 Karar
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın davacı idare adına tescili ve tapudan terkini davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı idare vekili ve davalı ... vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince başvuruların kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yeniden yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı idare vekili ve davalı ... vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince davalı ... vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine, davacı idare vekilinin istinaf başvurusunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı idare vekili ve davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; Batman ili, ..., ... köyü 221 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın davacı idare adına tescilini ve tapudan terkinini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı taraf cevap dilekçesi sunmamıştır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne, kamulaştırma bedelinin tespiti ile davalı tarafa ödenmesine, kamulaştırma bedeline yasal faiz işletilmesine, dava konusu taşınmazın davalı adına olan tapu kaydının iptali ile davacı idare adına tesciline ve tapudan terkinine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare vekili ve davalı ... vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; uydu görüntüsünde yer almayan ağaç ve yapı bedellerine hükmedilmemesi gerektiğini, dava konusu taşınmazın kuru tarım arazisi olduğunu, objektif değer artışının uygulanmaması gerektiğini, kapitalizasyon faizinin % 5 oranında uygulanması gerektiğini ileri sürerek kararı istinaf etmiştir.
Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; kamulaştırma bedeline uygulanan yasal faizin enflasyon karşısında eridiğini ve paranın değer kaybının hesaplanarak kamulaştırma bedeline eklenmesi gerektiğini, taşınmazın bedelinin emsal taşınmaz satışlarına bakılarak belirlenmesi gerektiğini, taşınmazın değerinin oldukça düşük belirlendiğini ileri sürerek kararı istinaf etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile sulu tarım arazisi niteliğindeki dava konusu taşınmazın zeminine o yörede mutat olarak ekilen münavebe ürünleri esas alınıp kapitalizasyon faiz oranı %4 uygulanarak çıplak metrekaresine 21,84 TL değer biçildiği, gelir metoduna göre tespit edilen m² birim fiyatına %30 oranında objektif değer artırıcı unsur ilave edilerek sonuç m² birim fiyatının 28,40 TL olarak belirlendiği, üzerinde bulanan ve askı ilanından önce dikilen ağaçlara maktuen değer biçildiği, sulu tarım arazisi niteliğindeki taşınmazın zeminine olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net geliri üzerinden değer biçilmesi doğru olduğu, taşınmazın vasfı, konumu, bilirkişi kurulu raporunda belirtilen özellikleri gözetilerek kapitalizasyon faizinin %4 oranında alınmasında, tespit edilen metrekare birim fiyatına %30 oranında objektif değer artırıcı unsur ilave edilmesinde bir isabetsizlik görülmediği, ancak; istinaf kaldırma kararı öncesi verilen kararın davalılardan sadece ... tarafından istinaf edildiği, diğer davalılar yönünden tespit edilen bedel bakımından davacı idare lehine usuli kazanılmış hak oluştuğu, Dairenin kaldırma kararında "kararı istinaf etmeyen davalılar yönünden davacı idarenin usuli kazanılmış hakkı da gözetilmek suretiyle" şeklindeki belirtmede gözetilmeden, mahkemece kaldırma sonrası bilirkişi ek raporu ile daha yüksek belirlenen zemin değeri üzerinden hesaplanan kamulaştırma bedeline, ilk kararı istinaf eden ... dışındaki davalılar bakımından da hükmedilmesi hatalı olup, davacı idarenin usuli kazanılmış hakkı ihlal edildiğinden yeniden hesaplama yapılmak suretiyle kamulaştırma bedeli tespit edilmiş ve davalı ... vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine, davacı idare vekilinin istinaf başvurusunun kısmen kabulü ile yeniden esas hakkında hüküm tesisine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare vekili ve davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; uydu görüntüsünde yer almayan ağaç ve yapı bedellerine hükmedilmemesi gerektiğini, dava konusu taşınmazın kuru tarım arazisi olduğunu, objektif değer artışının uygulanmaması gerektiğini, kapitalizasyon faizinin % 5 oranında uygulanması gerektiğini ileri sürerek kararı temyiz etmiştir.
2.Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde, kamulaştırma bedeline uygulanan objektif değer artışının düşük kaldığını ve en az %50 oranında uygulanması gerektiğini, muhdesat bedellerinin eksik hesaplandığını, üretim masraflarının brüt gelirin 1/3'ü oranında uygulanması gerektiğini, kamulaştırma bedeline uygulanan yasal faizin enflasyon karşısında eridiğini ve paranın değer kaybının hesaplanarak kamulaştırma bedeline eklenmesinin gerektiğini, taşınmazın bedelinin emsal taşınmaz satışlarına bakılarak belirlenmesi gerektiğini ileri sürerek kararı temyiz etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, dava konusu taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2.2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası ile 11 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Arazi niteliğindeki Batman ili, ..., ... köyü 221 parsel sayılı dava konusu taşınmaza 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca gelir metodu esas alınarak değer biçilmesi, adil ve hakkaniyete uygun olarak tespit edilen bedelin davalı tarafa ödenmesi, dava konusu taşınmazın davalı adına olan tapu kaydının iptali ile idare adına tesciline karar verilmesi yerindedir.
3. Dava konusu taşınmazın hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporunda belirtilen özelliklerine ve dosya kapsamına göre uygulanan kapitalizasyon faiz oranı ve objektif değer artış oranı uygun görülmüştür.
4. 01.08.2023 tarihli ve 32266 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Anayasa Mahkemesinin 05.04.2023 tarihli ve 2022/83 Esas, 2023/69 Karar sayılı kararı ile 04.11.1983 tarihli ve 2942 sayılı Kanun’un 24.04.2001 tarihli ve 4650 sayılı Kanun’un 5 inci maddesiyle değiştirilen 10 uncu maddesine 11.04.2013 tarihli 6459 sayılı Kanun’un 6 ncı maddesiyle eklenen dokuzuncu fıkrası iptal edilmiştir. Dava 01.08.2023 tarihinden önce açılmıştır. Anayasa’nın 153 üncü maddesinin beşinci fıkrasında yer alan; “İptal kararları geriye yürümez.” hükmü ve Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulunun; “Her davada açıldığı tarihte tespit edilen vaziyet hükme ittihaz olunması iktiza eylemesine…” gerekçesini içeren 28.11.1956 tarihli ve 15/15 sayılı kararı ile; “Her dava açıldığı tarihteki fiili ve hukukî duruma göre karara bağlanır.” genel hukukî prensibini hâvi Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 10.05.2017 tarihli ve 2017/3-990 Esas, 2017/954 Karar sayılı kararları nazara alındığında fark kamulaştırma bedeline 2942 sayılı Kanun’un 10 uncu maddesinin dokuzuncu fıkrası gereğince davanın açıldığı tarihten 4 ay sonrasından başlamak üzere yasal faiz uygulanması yerindedir.
5. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup, temyiz dilekçelerinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davacı idare ve davalı ... vekillerinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davacı idare harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına, davalıdan peşin alınan temyiz harcının Hazineye irat kaydedilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
06.02.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.