"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/401 Esas, 2023/1125 Karar
KARAR : Esastan ret/Yeniden esas hakkında verilen karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : Akhisar 2. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2020/372 Esas, 2021/610 Karar
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın davacı idare adına tescili davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince davacı idare vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine, davalılar vekillerinin başvuruların kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usûl eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; Manisa ili, Akhisar ilçesi, ... Mahallesi 164 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ile kamulaştırılan taşınmazın davacı idare adına tescilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalılar vekili cevap dilekçesinde özetle; taşınmazın sulu tarım arazisi ve trilye cinsi kapama zeytin bahçesi vasfında olduğunu, objektif değer artış oranı uygulanması gerektiğini, taşınmaz üzerindeki muhdesatların ve taşınmazın zeminin gerçek değerinin tespit edilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile davalılara ödenmesine, dava konusu taşınmazın davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile davacı idare adına tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurularında bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; net gelir hesabında masrafların brüt gelirin 1/3’ü oranında alınması nedeniyle bedelin yüksek bulunduğunu, bu nedenle resmi veriler kullanılarak taşınmazın değerinin tespit edilmesi gerektiğini, objektif değer artış oranının %40 alınmasının yerinde olmadığını, davacı idare lehine vekâlet ücreti takdir edilmemesinin hatalı olduğunu ileri sürerek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Bir kısım davalılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın bulunduğu bölge Akhisar ilçesinin en verimli tarım arazilerinin bulunduğu bölge olup, maksimum verim miktarının da üzerinde verim elde edildiğini, hükme esas alınan bilirkişi raporunda en düşük verim miktarları dikkate alınarak hesaplama yapıldığını, taşınmaz üzerinde bulunan tek katlı betonarme yapı 16 yaşında olup yıpranma payının %20’den hesaplanması gerektiğini, taşınmaza minumum %40 objektif değer artışı uygulanmasını, trafo tesisi için belirlenen bedelin düşük olduğunu ileri sürerek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
3. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; münavebe planına tütün, kavun ve bamya bitkilerine yer verilmemesinin hatalı olduğunu, münavebe planına alınan ürünlerin en düşük verim değerlerinin esas alındığını, davalılar lehine hükmedilen vekâlet ücretinin hatalı belirlendiğini ileri sürerek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu taşınmazın kısmen kapama zeytin bahçesi ve kısmen tarım arazisi olduğu kabul edilerek, zeytin ürününün var yılı yok yılı yaşaması nedeniyle, 2020 yılı zeytin ürünü maliyet cetvelinde, verimin son iki yılın ortalaması olacak şekilde düzenlenen 2020 yılı Akhisar İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü sulu şartlarda yetiştirilen zeytin ürününe ilişkin; arazi olan kısım için ise, buğday, salçalık biber ve d.mısır münavebesi uygulanarak, 2020 yılı Akhisar İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü maliyet cetveli kullanılarak, net gelir hesabı üzerinden bedel tespiti yapan bilirkişi kurulu raporuna göre karar verilmesi doğru bulunduğu, sulu tarım arazisi niteliğindeki taşınmaz yönünden %4 kapitalizasyon faiz oranı uygulanması ve Yargıtay'ın yerleşik uygulamasına göre; maliyet cetveline göre bulunan üretim giderinin brüt gelirin %50'sine yakın olması, bu hali ile ekonomik tarım yapılabilmesi için Türkiye ortalamasına göre üretim masraflarının brüt gelirin 1/3'ünden fazla olamayacağını gözetilerek değerlendirme yapılması, dava konusu taşınmazın üzerinde bulunan yapılara, 2020 yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Tebliğine göre resmi birim fiyatları esas alınıp, yıpranma payı düşülerek ve ağaçlara ise, yaş, cins ve verim durumları dikkate alınmak suretiyle değer biçilmesi yerinde görüldüğü, ayrıca Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin 12055/17 numaralı başvuru sonucu verilen 23.10.2018 tarihli kararı ve Anayasa Mahkemesinin 2016/9364 başvuru numaralı, 01.06.2019 tarihli ve 30791 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan kararı da göz önüne alınarak davacı idare lehine vekâlet ücretine hükmedilmemesi yerinde olduğu, ancak münavebeye alınan dane mısır ürününe ait maliyet cetveline göre bulunan üretim giderinin brüt gelirin %50'sine yakın olması, bu hali ile ekonomik tarım yapılabilmesi için Türkiye ortalamasına göre, üretim masraflarının brüt gelirin 1/3'ünden fazla olamayacağının gözetilmemesi ve dava konusu taşınmazın bulunduğu bölgeden, Yargıtay denetiminden geçen dosyalarda objektif değer artışının %40 olarak uygulandığının dikkate alınmaması, ayrıca dava konusu taşınmaza sulu arazi olarak değer biçildiğine göre, taşınmaza sulu niteliğini kazandıran sulama amaçlı kullanılan kuyu için ayrıca değer biçilmek suretiyle fazlaya hükmedilmesi doğru görülmediğinden yeniden yapılan hesaplama sonucu tespit edilen fark bedelin depo ettirilmesi sağlanarak davalı tarafa ödenmesine ilişkin yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Bir kısım davalılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ettiğini; ayrıca hiçbir gerekçe gösterilmeksizin kamulaştırma bedelinin hesabında ortalama verim miktarları esas alınarak hesaplama yapılmasının hatalı olduğunu, taşınmazın bulunduğu bölgede maksimum verim miktarı üzerinde verim elde edildiğini, tarım arazisinin metrekare birim değerinin zeytin için belirlenen metrekare birim değerinden yüksek olmasının hatalı olduğunu, kapama zeytin bahçesinin metrekare birim değerinin daha yüksek hesaplanması gerektiğini, taşınmaz üzerinde 20 yaş üzeri trilye cinsi zeytin olup bu cins zeytinin verilerine göre değer tespiti yapılması gerektiğini, taşınmaz üzerindeki havuz, derin sondaj kuyusu ve tulumbaların değerinin kamulaştırma bedeline dahil edilmediğini, objektif değer artış oranının düşük belirlendiğini ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
3. Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; kamulaştırma bedelinin hesabında ortalama verim miktarları esas alınarak hesaplama yapılmasının hatalı olduğunu, taşınmazın bulunduğu bölgede maksimum verim miktarı üzerinde verim elde edildiğini, tarım arazisinin metrekare birim değerinin zeytin için belirlenen metrekare birim değerinden yüksek olmasının hatalı olduğunu, kapama zeytin bahçesinin metrekare birim değerinin daha yüksek hesaplanması gerektiğini, taşınmaz üzerinde 20 yaş üzeri trilye cinsi zeytin olup bu cins zeytinin verilerine göre değer tespiti yapılması gerektiğini, taşınmaz üzerindeki havuz, derin sondaj kuyusu ve tulumbaların değerinin kamulaştırma bedeline dahil edilmediğini, objektif değer artış oranının düşük belirlendiğini, ayrıca tek katlı betonarme yapının yıpranma payının fazla alındığını, elektrik trafo tesisatının değerinin düşük belirlendiğini ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, dava konusu taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası, 11 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Kısmen kapama zeytin bahçesi ve kısmen de tarım arazisi niteliğindeki dava konusu taşınmaza 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca gelir metodu esas alınarak değerinin tespit edilmesinde; üzerinde bulunan yapılara aynı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi maddesi uyarınca resmi birim fiyatları esas alınıp yıpranma payı düşülerek, ağaçlara ise yaş, cins ve verim durumlarına göre değer biçilmesine ve tespit edilen bedelin davalı tarafa ödenmesi, dava konusu taşınmazın davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile idare adına tesciline karar verilmesi yerindedir.
3. Dairemize aynı bölgeden intikal eden ve dava konusu taşınmaz ile aynı niteliklere sahip olduğu anlaşılan taşınmazlarda uygulanan objektif değer artış oranları nazara alındığında, objektif değer artışı yönünden hükmün düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmesi isabetlidir.
4. Dava konusu taşınmaza sulu niteliğini kazandıran sulama amaçlı kullanılan kuyu, tulumba ve havuz değerlerinin verilmemesi yerindedir.
4. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup, temyiz dilekçelerinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Taraf vekillerinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddiyle usûl ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davalıdan peşin alınan temyiz harcının Hazineye irat kaydedilmesine, davacı idare harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
19.02.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.