"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/1437 Esas, 2023/1377 Karar
KARAR : Düzeltilerek yeniden esas hakkında verilen karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacılar ve davalı ... vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvuruların kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar ve davalı ... vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; Ankara ili, ... ilçesi, ... Mahallesi ... ada ... parsel sayılı taşınmazın ... Kampüsü içinde kaldığını, kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin yasal faizi ile birlikte davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; öncelikle usulden (yargı yolu, görev, zamanaşımı, hak düşürücü süre, yetki, iş bölümü, derdestlik ve husumetten) davanın reddi gerektiğini, talep edilen bedelin yüksek olduğunu, tazminat talep edilemeyeceğini ileri sürerek davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın mülkiyetinin Hazineye ait olduğunu, taşınmazın 47 yıl süreyle ... lehine ağaçlandırma alanı olarak kullanılmak suretiyle irtifak hakkı tesis edildiğini, taşınmaza el atmanın mümkün olmadığını, taşınmazın geldisi olan ... parsel üzerinde ... lehine kurulmuş olan irtifak tesisinin bulunduğunu ve husumetin bu idareye yöneltilmesi gerektiğini ileri sürerek davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın Hazine yönünden husumetten reddine, davalı ... yönünden kabulü ile taşınmaz bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar ve davalı ... vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; belirlenen bedelin düşük olduğunu, 3 ve 4 numaralı emsallerin dava konusu taşınmazdan daha değersiz olduğu belirtildiği halde emlak vergi değerlerine ters düşecek şekilde dava konusu taşınmaza daha az değer biçilmesinin hatalı olduğunu ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmaz üzerinden ...'a ait boru hattı geçtiğini, bu haliyle kullanılması mümkün olmayan taşınmaz yönünden ...'a karşı dava açılması gerektiğini, hat üzerinde hiçbir tesis yapılamadığı gibi yaklaşım mesafelerinin de korunduğunu, Yüksek Öğretim Kanununun ek 7 nci maddesi uyarınca Vakıf Üniversitelerinin kamulaştırma yoluyla taşınmaz edinemeyeceği düzenlemesi dikkate alındığında kamulaştırmasız el atmadan bahsedilemeyeceği ve husumet yöneltilemeyeceğini, eski irtifak nedeniyle değer düşüklüğü oranının düşük belirlendiğini, belirlenen bedelin yüksek olduğunu, tescilin idare adına olması gerektiğini, ıslah tarihinden itibaren faize hükmedilmesi gerektiğini, vekâlet ücretinin maktu olması gerektiğini ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu taşınmazın, 1/1000 ölçekli ... imar planında ağaçlandırılacak alan ve ... boru hattı alanı olarak ayrıldığı, taşınmazın tamamının davalıya ait üniversite kampüsü tel örgü sınırları içinde kaldığı, büyük kısmının ağaçlandırılmış olan alanda bir kısmının da ... Üniversitesine ait fakülte binalarına isabet ettiği, bu yönüyle taşınmaza davalı tarafından fiilen el atıldığı, taşınmazın yan parseli olan ve aynı kampüs içinde kalan eski ... (yeni ... ada 2) parsel malikleri tarafından açılan davada davalı yönünden davanın kabulüne dair kararın Yargıtay 5. Hukuk Dairesinin 2012/8448 Esas sayılı ilamı ile onanarak kesinleştiği hususları birlikte değerlendirildiğinde, arsa niteliğindeki taşınmaza emsal karşılaştırması yapılıp onanan ve güçlü delil niteliğinde olan komşu parsel dosyasındaki bedel de değerlendirmek suretiyle taşınmaz değerinin tespit edilerek davalıdan tahsiline dair kararda, mahkemenin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden kanuna aykırılık bulunmadığı gibi 03.04.2013 tarihinde yürürlüğe giren Yükseköğretim Kanun'un ek 7 nci maddesi uyarınca vakıflar tarafından kurulan Yükseköğretim Kurumlarının kamulaştırma yoluyla taşınmaz edinemeyeceği belirtilmiş ise de el atma tarihinin 2013 yılından önce olduğu ve Ankara Batı 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin aynı kampüsteki yan parsele ilişkin sonuçlanmış ve Yargıtay tarafından onanan 2011/588 Esas sayılı dava dosyası gözetilerek davalı tarafın bu yöndeki iddiaları yerinde görülmemiş ise de davacı paylarının iptali ile davalı idare adına tescili gerektiği düşünülmeden, infazda duraksamaya neden olacak biçimde irtifak hakkı tescili ile ilgili hüküm kurulması doğru görülmediğinden istinaf başvurularının kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın ... yönünden kabulüne karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar ve davalı ... vekillerince temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu malikleri ile davalı idare arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin sorumlu idareden tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 269 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2 Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı ... vekili ile davacılar vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
3. Arsa niteliğindeki dava konusu taşınmaza 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi uyarınca emsalin üstün ve eksik yönleri belirlenip kıyaslaması yapılarak değer biçilmesinde yöntem itibarıyla bir isabetsizlik görülmemiş ise de bilirkişi kurulunca emsal alınan taşınmazların satışına ilişkin akit tablosu Tapu Müdürlüğünden, dava konusu taşınmaz ile emsal taşınmazların 2020 yılında, Arsa Metrekare Rayiç Bedeli Takdir Komisyonu tarafından resen belirlenen emlak vergisine esas olan m² değerleri ilgili Belediye Başkanlığı Emlak Müdürlüğünden getirtilerek, dava konusu taşınmazın değerlendirme tarihi itibarıyla; hükme esas alınan bilirkişi raporunda emsal kabul edilen taşınmazların ise bilirkişilerce değerlendirmeye esas alınan satış tarihi itibarıyla fiili imar uygulaması sonucu oluşan imar parselleri mi yoksa imar planına dahil olmakla birlikte olduğu gibi bırakılan kadastro parselleri mi oldukları ilgili Belediye İmar Müdürlüğü ile Tapu Müdürlüğünden ayrı ayrı sorularak alınacak cevaplara göre bilirkişi kurulu raporu denetlenmeden eksik inceleme ile hüküm kurulması nedeniyle rapor hüküm kurmaya elverişli değildir.
4. Bu durumda; dava konusu taşınmazın değerlendirme tarihi itibarıyla, emsal taşınmazın ise satış tarihi itibarıyla imar ya da kadastro parselleri olup olmadığının ilgili Belediye Başkanlığı ve Tapu Müdürlüğünden sorulması, dava konusu taşınmaz ile emsal taşınmazların resen belirlenen vergi değerleri ve emsal taşınmazın satış akit tablosu ilgili kurumlardan getirtilerek rapor denetlendikten sonra sonucuna göre karar verilmesi ve emsal taşınmazların uygun olmadığının anlaşılması halinde ise taraflara, dava konusu taşınmaza yakın bölgelerden ve yakın zaman içinde satışı yapılan benzer yüzölçümlü satışları bildirmeleri için imkan tanınması, lüzumu halinde resen emsal celbi yoluna gidilmesi, dava konusu taşınmazın değerlendirmeye esas alınacak emsallere göre ayrı ayrı üstün ve eksik yönleri ve oranları açıklanmak suretiyle yapılacak karşılaştırma sonucu değerinin belirlenmesi bakımından yeniden oluşturulacak bilirkişi kurulu marifetiyle mahallinde keşif yapılarak alınacak rapor sonucuna göre hüküm kurulması gerektiğinin düşünülmemesi bozmayı gerektirmiştir.
5. Dava konusu taşınmazın tapu kaydında yer alan eski irtifak hakkı nedeniyle taşınmazın tamamı üzerinde meydana gelecek olumsuz etki, oran ve miktarı araştırılarak belirlenecek miktarın tazminat bedeline yansıtılması gerekirken, yazılı şekilde soyut ifadelerle % 20 oranında değer azalışı uygulanmak suretiyle karar verilmesi hatalıdır.
6. Davacı ... olduğu halde maddi hata sonucu hükümde Gülhan Sevilen olarak yazılması bozmayı gerektirir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davacılar ve davalı ... vekillerinin temyiz itirazlarının kabulü ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının açıklanan nedenlerle BOZULMASINA,
Davacılardan peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
22.02.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.