"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/3630 E., 2023/4017 K.
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 21. İş Mahkemesi
SAYISI : 2021/315 E., 2022/613 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğünde 1989 yılında geçici işçi olarak işe başladığını, 2001 yılında aynı Müdürlükte kadrolu işçi statüsüne geçirildiğini, ancak kadrolu işçi statüsüne alındığında geçici mevsimlik işçilikte geçen çalışmalarının kıdeminde dikkate alınmadığını, yeni işe başlamış gibi değerlendirildiğini ve gerçek pozisyon ve derecesine göre haklardan yararlandırılmadığını veya eksik yararlandırıldığını; ayrıca müvekkilin, aynı işyerinde aynı derece ve kademede bulunan aynı niteliğe sahip işçinin ücreti ile kendi ücreti arasında farklılık mevcut olduğunu ileri sürerek davacının geçici işçilikte geçen süresinin derece ve kademe ilerlemesinde hesaba katılarak intibakının yapılmasını ya da eşit davranma ilkesi gereğince aynı niteliğin doğurduğu ücretin hesaplanarak ücret intibakının yapılarak ücret farkı, yıllık izin ücreti farkı, ilave tediye farkı, akdi ikramiye farkı, iş güçlüğü tazminatı farkı ile ağır vasıta ve yıpranma primi farkı alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı def'inde bulundukları, davacının 1989-2001 yılları arasında geçici işçi olarak davalı Kurum nezdinde çalıştığını, 26.10.2000 tarihli protokol hükümlerine istinaden daimi işçi kadrosuna atandığını, geçici işçi iken şoför pozisyonunda olan davacının daimi işçi kadrosuna yine şoför unvanı ile geçişinin yapıldığını, davacıya gerek geçici/mevsimlik işçi olarak çalıştığı gerekse kadrolu işçi olarak çalıştığı dönemlere ait toplu iş sözleşmesinden doğan tüm özlük ve sosyal haklarının zamanında ödendiğini, davacının bu yöndeki her türlü talebinin hukuka aykırı olduğunu ve dava açılmasının iyiniyetli olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının daimi kadroya geçmeden önce davalı nezdinde mevsimlik işçi olarak çalışmaya başladığı ve daha sonrasında daimi kadroya geçirilerek hâlen çalışmaya devam ettiği; ancak davacının mevsimlik işçilikte geçen çalışma süreleri için işyerinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin kademe terfiinde dikkate alınmadığı gerekçesiyle davacının mevcut kıdemi çerçevesinde ödenen ücretler ile toplu iş sözleşmesine göre ödenmesi gereken ücretler hesaplanarak aradaki fark esas alınmak suretiyle bilirkişi raporundaki hesaplama doğrultusunda davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili; İlk Derece Mahkemesince hükmedilen vekâlet ücreti miktarlarının hatalı olduğunu, akdi ikramiye alacağına yasal faiz yürütülmesi gerektiğini, davanın kısmi dava olduğu hususu dikkate alındığında hüküm altına alınan alacaklara arabuluculuk son tutanak tarihinden itibaren faize hükmedilmesinin hatalı olduğunu, davacının intibakının 26.10.2000 tarihli protokol hükümlerine uygun şekilde yapıldığını, uzunca zaman itirazsız çalışmaya devam eden davacının ücret miktarını zımnen kabul etmiş sayılması gerektiğini, davacı ile aynı tarihte işe giren aynı pozisyonda çalışmış kadrolu işçilerin 2001 tarihindeki yevmiyelerinin davacının yevmiyesi ile aynı olduğunu, dolayısıyla davacının eşit davranılmadığı yönündeki iddialarının yerinde olmadığını, hükme esas alınan bilirkişi raporunda tespit edilen alacakların hakkaniyete aykırı bir şekilde hesaplandığını, bu sebeple rapora itiraz edilmişse de bu itirazların İlk Derece Mahkemesince dikkate alınmadığını, aldırılan bilirkişi raporunun bu hâliyle hükme esas alınmasının kabul edilemeyeceğini, zira davacının mevsimlik işçilikte geçirmiş olduğu süreler tam 1 yılı tamamlamadığından her sene için kademe terfii verilmesinin toplu iş sözleşmesine aykırılık teşkil ettiğini, 01.03.2001-31.08.2001 tarihleri arasındaki yapılan hesaplamaların hatalı olduğunu, o dönem yürürlükte bulunan 9. Dönem Toplu İş Sözleşmesinin 80 inci maddesi dolayısıyla davacının 05.02.2001 tarihindeki yevmiyesine %15 zam ve 9.380,00 TL kademe terfii verilerek ücretinin tespit edilmiş olmasına rağmen bilirkişi tarafından bu dönem toplu iş sözleşmesi hükmüne aykırılık teşkil edecek şekilde %24,20 oranında zam yapıldığını, 01.09.2001 tarihinden sonrası içinde Kurumca ilgili toplu iş sözleşmesinin 80 inci maddesi dikkate alınarak davacının yevmiyesine %15 oranında zam uygulanmasına rağmen bilirkişi tarafından %10 zam uygulanmasının ve buna rağmen fark alacak tespit edilmesinin hatalı olduğunu ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının kadroya alınırken geçici işçilikteki hizmetinin hesaba dahil edilmediği, bilirkişi tarafından yapılan hesaplamaların dosya kapsamı ile uyumlu olduğu, faiz türü ve başlangıç tarihi konusunda hukuka aykırılık bulunmadığı, reddedilen alacağın tutarı ile davalı lehine hükmedilen vekâlet ücreti miktarında da isabetsizlik bulunmadığı gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; istinaf dilekçesindeki gerekçelere dayaranak ve resen dikkate alınacak nedenlerle davanın reddine karar verilmek üzere Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacının geçici/mevsimlik işçi olarak çalıştırıldığı sürenin kademe terfiinde dikkate alınıp alınamayacağı, buna bağlı olarak fark alacaklarının bulunup bulunmadığı ve alacakların hesaplanması, fark ikramiye alacağına uygulanması gereken faiz türüne, alacaklara uygulanması gereken faizin başlangıç tarihi ile taraflar lehine hükmedilen vekâlet ücretinin miktarına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 32 nci maddesi, 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanun'un 1 vd. maddeleri, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 39 uncu maddesi (Mülga 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu’nun 9 uncu maddesi), 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu'nun 3 üncü maddesi.
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi'nin 13 üncü maddesi.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Davacı işçi 15.05.1989 tarihinde şoför olarak geçici işçi pozisyonunda davalı Kurum nezdinde çalışmaya başlamış olup 05.02.2001 yürürlük tarihli Olur ile yine şoför olarak daimi işçi kadrosuna atanmıştır. Davacının bu tarih itibarıyla yevmiyesi 15.632.403 TL'dir. Davacının son terfii tarihi 12.05.2001 olup bu tarih itibarıyla işyerinde yürürlükte bulunan 9. Dönem Toplu İş Sözleşmesi'nin Ek (I) No.lu cetveli uyarınca davacının geçici işçilikteki kıdemine karşılık gelen kıdem zammı miktarı eklenerek temel ücretinin belirlenmesi gerekmekte ve bu miktar belirlendikten sonra toplu iş sözleşmesi zamları uygulanmalıdır. Ancak 17.977.263 TL olarak tabloda belirtilen temel ücretin ne şekilde belirlendiği hususu hükme esas alınan bilirkişi raporundan anlaşılamamaktadır.
3. Diğer yandan söz konusu bilirkişi raporunda, davacının 01.03.2001-31.08.2001 tarihleri arasında alması gereken ücreti tespit edilirken temel ücretin 17.986.643 TL olarak esas alındığı, bu miktara 9.380 TL kademe terfi eklenerek ve %24,20 oranında ücret zammı ve enflasyon farkı eklenerek bu tarihlerdeki olması gereken yevmiyenin hesaplandığı anlaşılmaktadır. Ancak işveren kayıtlarına bakıldığında davacının 28.02.2001 tarihindeki 15.632.403 TL olan yevmiyesine 01.03.2001 tarihinde %15 zam uygulanmak ve 9.380 TL kademe terfii yansıtılarak toplam yevmiyenin 17.986.643 TL belirlendiği görülmektedir.
4. 01.03.2001-28.02.2003 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin "ÜCRET ZAMMI VE UYGULAMA" başlıklı 79 uncu maddesinin "Birinci Altı Ay Zammı" başlıklı (A) bendindeki düzenleme şu şekildedir: "01.03.2001 tarihinde işyerinde çalışmakta olan işçilerin 28.02.2001 tarihi itibarıyla almakta oldukları günlük çıplak ücretlerine 01.03.2001 tarihinden geçerli olmak üzere %15 oranında zam yapılacaktır." İlgili düzenlemeye göre, davacının 01.03.2001 tarihinden itibaren alması gereken ücret miktarı tespit edilirken işyerinde yürürlükte bulunan 9. Dönem Toplu İş Sözleşmesi'nin Ek (I) No.lu cetveli uyarınca davacının geçici işçilikteki kıdemine karşılık gelen kıdem zammı miktarı da dikkate alınarak belirlenecek temel ücret üzerine %15 oranında zam yapılması gerekmektedir. İlk Derece Mahkemesince hükme esas alınan bilirkişi raporunda, 01.03.2001-31.08.2001 tarihleri arasında hak kazanılacak yevmiyenin tespitinde hem hatalı ücret zammı ve enflasyon oranı (%24,40) esas alınarak hem de iki defa kademe terfi miktarı (9.380 TL) ilave edilerek hesaplama yapılması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
5. Yine bilirkişi tarafından 01.09.2001-28.02.2002 tarihleri arasındaki dönem bakımından uygulanan zam oranı %10'dur. Ancak o dönem yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin "ÜCRET ZAMMI VE UYGULAMA" başlıklı 79 uncu maddesinin "İkinci Altı Ay Zammı" başlıklı (C) bendindeki düzenleme şu şekildedir: "01.09.2001 tarihinde işyerinde çalışmakta olan işçilerden 31.08.2001 tarihi itibariyle almakta oldukları günlük çıplak ücretlerine 01.09.2001 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere %15 oranında zam yapılacaktır. Ancak T.C. Başbakanlık DİE Temel Kentsel Yerler Tüketici Fiyatları Türkiye Geneli Şubat 2002 indeks sayısının Ağustos 2001 indeks sayısına değişim oranının %15 i aşması halinde aşan kısmın %80'i üçüncü altı ay zammına ilave edilecektir". Buna rağmen bilirkişi tarafından 01.09.2001-28.02.2002 tarihleri arasındaki dönem bakımından uygulanan %10'luk zam oranının dayanağı anlaşılamamıştır.
6. Ayrıca 16. Dönem Toplu İş Sözleşmesi'nin 82 nci maddesinde düzenlenen kademe terfinin; 01.03.2015-29.02.2016 dönemi için bir defaya mahsus ve 01.03.2015 tarihinden geçerli olmak üzere tüm işçiler için (28.02.2015 tarihindeki günlük brüt çıplak ücretleri 115,00 TL’nin altında olanlara, 115,00 TL’yi geçmemek ve 7 kuruştan az olmamak üzere) 1,35 TL olarak uygulanacağı kararlaştırıldığı hâlde hükme esas alınan bilirkişi raporunda bu madde dikkate alınmaksızın değerlendirme yapıldığı anlaşılmaktadır.
7. Yukarıda ifade edilen dönemler dışındaki diğer tüm hesap konusu dönem bakımından da, bilirkişi raporunda hesaplamalara esas alınan ücret zam oranlarının, enflasyon değişim oranlarının, iyileştirme ve kıdem zammı miktarları ile seyyanen ödenmesi öngörülen miktarların ilgili toplu iş sözleşmesindeki dayanaklarına yer verilmek suretiyle denetime açık biçimde belirtilmesi ve yapılacak tüm hesaplamalarda toplu iş sözleşmelerinin ücret artışı vb. maddelerinde yer alan yarım kuruşu aşan kesirlerin tama iblağı ve yarımdan az olanların ise dikkate alınmayacağına yönelik düzenlemeler de göz önünde bulundurularak değerlendirme yapılması gerekmektedir.
8. Ayrıca belirtmek gerekir ki, yalnızca davalının temyiz talebi bulunduğu dikkate alındığında, hüküm altına alınacak miktar bakımından davalı lehine usuli kazanılmış hak teşkil eden hususların dikkate alınması gerektiği de göz önünde bulundurulmalıdır.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
15.04.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.