"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2024/622 E., 2024/547 K.
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : Elazığ 1. İş Mahkemesi
SAYISI : 2023/153 E., 2023/609 K.
Taraflar arasındaki toplu iş sözleşmesinin geçersizliğinin tespiti davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili ... Genel Müdürlüğünün, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının ilgili kuruluşlarından biri olup bir iktisadi devlet teşekkülü olduğunu, teşekkülüne bağlı Keban HES İşletme Müdürlüğüne bağlı olan Kiğı HES İşletme Müdürlüğünün ihtiyacı için 2018/361055 ihale kayıt No.lu ve 2018/260517 ihale kayıt No.lu hizmet alım sözleşmelerinin imzalandığını, Tes-İş Sendikası Elazığ Şube Başkanlığı tarafından İşletme Müdürlüğüne gönderilen 15.06.2021 tarihli ve 2321 sayılı yazı ile imzalanacak toplu iş sözleşmesi için gerekli olan birtakım bilgilerin talep edildiğini, Keban HES İşletme Müdürlüğü tarafından sendikaya yazılan cevabi yazıda, Kiğı HES ve Özlüce HES'in işletilmesi ve bakımı hizmet alım işini yürüten firmalarla yapılan sözleşmelerin ve ihalenin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun (4734 sayılı Kanun) 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında yapıldığının belirtildiğini, söz konusu ihaleye ait idari şartnamenin 55 inci maddesinde görüleceği üzere söz konusu ihalenin 4734 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinin (g) bendi kapsamında iken sehven bu şekilde yanıt verildiğini, Tes-İş Sendikası ve Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası arasında toplu iş sözleşmesi görüşmeleri yapıldığını ve uyuşmazlık neticesinde konunun Yüksek Hakem Kuruluna intikal ettiğini, Keban HES İşletme Müdürlüğünce sehven yazılan yazıdan kaynaklı olarak Yüksek Hakem Kurulunun 17.02.2022 tarihli ve 2022/37 Esas, 2022/95 Karar sayılı kararının da bu madde kapsamında değerlendirildiğini ve söz konusu kararda defaatle “işbu toplu iş sözleşmesinin taraflarının 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 62. Maddesinin (e) bendi uyarınca EÜAŞ Genel Müdürlüğü tarafından ihale edilen..." ifadesine yer verildiğini, ihale kapsamında yapılan işin 4734 sayılı Kanun'un 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında yapılmadığı ortada iken, sehven yazılan bir yazı sebebiyle bu madde kapsamında değerlendirilmesinin kamu zararına sebebiyet vereceğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle Yüksek Hakem Kurulunun maddi hataya dayalı 17.02.2022 tarihli ve 2022/37 Esas, 2021/95 Karar sayılı kararı ile bağıtlanan toplu iş sözleşmesinin geçersizliğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; toplu iş sözleşmesi sürecinin gerek başta yetki aşamasında ve gerekse de diğer her aşamasında asıl işveren olan davacı tarafa ya da yetkilendirilmiş kamu işveren sendikasına (TÜHİS) bildirimde bulunulduğunu, hem Bakanlık yetki prosedür dosyasında ve hem de Yüksek Hakem Kurulu işlem dosyasında ihalenin 4734 sayılı Kanun'un 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında bulunduğuna ilişkin ihale makamının yazısının bulunduğunu, işlemlerin bu belge esas alınarak gerçekleştirildiğini, dosya kapsamında bir eksiklik ya da maddi hata olmadığından davacı tarafın talebinin reddedildiğini, usul ve kanuna uygun olarak bağıtlanmış olan dava konusu toplu iş sözleşmesinin hükümsüzlüğüne karar verilmesini gerektirecek bir husus bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; dava konusu toplu iş sözleşmesinin hükümsüzlüğüne karar verilmesini gerektirecek bir husus bulunmadığı, Yüksek Hakem Kurulu kararını geçersiz kılacak maddi bir hata da bulunmadığı, ilgili sözleşmenin usul ve kanuna uygun olarak bağıtlanmış olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; dava dilekçesinde belirttiği sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; toplu iş sözleşmesi sürecinin yetki aşamasında davacının ihalenin 4734 sayılı Kanun'un 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında olduğunu beyan ettiği (ihale makamının 18.06.2021/339999 sayılı yazısı), yetkilendirilmiş kamu işveren sendikasının (TÜHİS) mevzuat gereği sürece katıldığı, Yüksek Hakem Kurulu kararına kadar davacının önceki aşamalarda hiçbir itirazda bulunmadığı, Yüksek Hakem Kurulunun görevli ve yetkili olduğu konuda uyuşmazlık olduğu ve toplu iş sözleşmesinin bağıtlandığı, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) 51 inci maddesinde yer alan düzenlemeye göre Yüksek Hakem Kurulu kararlarının kesin olduğu gerekçesiyle başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; dava ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, Yüksek Hakem Kurulu tarafından oluşturulan toplu iş sözleşmesinin geçersizliğinin tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme ...” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Kanun’un “Tanımlar” kenar başlıklı 2 nci maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“ (1) Bu Kanunun uygulanmasında;
...
h) Toplu iş sözleşmesi: İş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hususları düzenlemek üzere işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren arasında yapılan sözleşmeyi,
...
ifade eder.
3. 6356 sayılı Kanun’un “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu iş sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
4. 6356 sayılı Kanun’un "Yüksek Hakem Kuruluna başvurma" kenar başlıklı 51 inci maddesi şöyledir:
"(1) Grev oylaması sonucunda grev yapılmaması yönündeki kararın kesinleşmesinden itibaren altı iş günü içinde işçi sendikası; grev ve lokavtın yasak olduğu uyuşmazlıklarda 50 nci maddenin beşinci fıkrasında belirtilen tutanağın tebliğinden ya da erteleme süresinin uyuşmazlıkla sonuçlanması hâlinde sürenin bitiminden itibaren taraflardan biri altı iş günü içinde Yüksek Hakem Kuruluna başvurabilir. Aksi takdirde işçi sendikasının yetkisi düşer.
(2) Yüksek Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu iş sözleşmesi hükmündedir."
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre aşağıdaki bentlerin kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Bir davada davacı ... davalı olmak üzere daima iki taraf bulunur. Davada taraf olarak gösterilen bu kişilerin gerçekten o dava ile ilgili olup olmadığı ise taraf sıfatı ile ilgilidir. Sıfat, dava konusu subjektif hak olan dava ... ile taraflar arasındaki ilişkidir. Taraf ehliyeti, dava ehliyeti, davayı takip yetkisi davanın taraflarının kişilikleriyle ilgili olduğu hâlde, taraf sıfatı dava konusu subjektif hakka yöneliktir. Bir subjektif ... dava etme yetkisi kural olarak o hakkın sahibine ait olduğundan davacı sıfatı (aktif husumet), yani davacı olma yetkisi de o hakkın sahibine ait olacaktır. Bir subjektif hak kendisinden davalı olarak istenebilecek kişi ise, o hakka uymakla borçlu olan kişiye (davalı sıfatı, pasif husumet) ait olacaktır (... Kuru, Medeni Usul El Kitabı, Ankara, 2020, C.I, s. 332). Mahkemenin de taraflar arasındaki dava konusu hakkın esası hakkında bir karar verebilmesi için bu kişilerin o davada gerçekten davacı ... davalı sıfatlarına sahip olmaları gerekir. Bir davada taraf olarak gösterilen kişiler, taraf ve dava ehliyetine ve davayı takip yetkisine sahip olsalar bile, taraflardan birinin o davada gerçekten davacı ... davalı sıfatı yoksa, davanın esası hakkında bir karar verilemeyeceğinden, dava sıfat yokluğundan (husumetten) reddedilir. Taraf sıfatı usul hukuku sorunu olmayıp dava konusu subjektif hakkın özüne ilişkin bir maddi hukuk sorunu olduğundan taraf sıfatının yokluğu, davada taraf olarak görünen kişiler arasında dava konusu hakkın doğumuna engel olduğu için def'i değil, yargılamanın her aşamasında taraflarca ileri sürülmesi mümkün ve mahkemece de kendiliğinden nazara alınması zorunlu bir olgudur.
3. Somut uyuşmazlıkta davacı vekili tarafından, Yüksek Hakem Kurulunun 17.02.2022 tarihli ve 2022/67 Esas, 2022/95 Karar sayılı kararı ile oluşturulmuş toplu iş sözleşmesinin geçersizliğinin tespiti talep edilmektedir. Toplu iş sözleşmesinin tarafları ise dava dışı Tes-İş Sendikası ile dava dışı Saf Temizlik Yemek Enerji Nakliyat San. Tic. Ltd. Şti.dir. 6356 sayılı Kanun'da öngörülen yönteme uygun şekilde oluşturulan bir toplu iş sözleşmesinin geçersizliğinin tespiti davası ise ancak toplu iş sözleşmesinin tarafları arasında görülebilecek bir davadır. Bir başka ifadeyle eldeki davada gerek aktif husumet ehliyeti, gerekse pasif husumet ehliyeti toplu iş sözleşmesinin taraflarına aittir. Bu itibarla somut olayda hem davacının aktif husumet ehliyeti bulunmadığından hem de davalının pasif husumet ehliyeti bulunmadığından, esasen davanın husumet yokluğu sebebiyle reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm tesisi hatalıdır.
Ne var ki bu yanlışlığın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, sonucu itibarıyla doğru bulunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının gerekçesinin değiştirilerek ve düzeltilerek onanması, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 370 inci maddesinin dördüncü fıkrası hükmü gereğidir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacı vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Sonucu itibarıyla doğru olan Bölge Adliye Mahkemesi kararının gerekçesinin değiştirilerek ve düzeltilerek ONANMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
04.07.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.