"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi
Bölge Adliye Mahkemesi kararı bir kısım davalı vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Asıl davada davacı ... (... Sendikası) vekili dava dilekçesinde; davalı Bakanlık tarafından 15.03.2022 tarihli ve 31779 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2022/15 Karar numaralı işkolu tespitinde; dava dışı Belediyeye ait bir belediye şirketi olan davalı ... ... Belediyesi ... Yapı Elemanları San. ve Tic. AŞ'nin (... Şirketi) ... sicil numaralı işyerinde, ... blok ve işlenmiş pomza üretiminin yapıldığını, üretimde ağırlığın ... blokta olduğunu, üretim konusunun Belediyeye özgülenmediğini, bu nedenle yürütülen faaliyetlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 11 sıra numaralı ... ve ... işkolunda yer aldığının tespit edildiğini, Bakanlıkça yapılan bu tespitin 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'na, (6356 sayılı Kanun) Yargıtay kararlarına, İşkolları Yönetmeliği'ne aykırı olduğunu, ... Şirketinin belediye hizmetlerini yerine getiren bir belediye şirketi olduğunu, yaptığı işin tartışmasız bir şekilde belediye hizmeti olduğunu, belediye şirketlerinin belediye hizmetleri dışında bir iş yapmasının mümkün olmadığını, yapılan işin genel işler işkolu kapsamında olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davalı Bakanlığın 15.03.2022 tarihli ve 31779 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2022/15 Karar numaralı işkolu tespitinin iptali ile ... sicil numaralı işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği’nin 20 sıra numaralı genel işler işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
2. Birleşen davada davacı Tüm Belediye ve Genel Hizmet İşçileri Sendikası (... Sendikası) vekili dava dilekçesinde; davalı Bakanlık tarafından 15.03.2022 tarihli ve 31779 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2022/15 Karar numaralı işkolu tespitinde; davalı ... Şirketinin ... sicil numaralı işyerinde, ... blok ve işlenmiş pomza üretiminin yapıldığını, üretimde ağırlığın ... blokta olduğunu, üretim konusunun Belediyeye özgülenmediğini, bu nedenle yürütülen faaliyetlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 11 sıra numaralı ... ve ... işkolunda yer aldığının tespit edildiğini, dava konusu tespitin 5393 sayılı Belediye Kanunu'na, (5393 sayılı Kanun) 6356 sayılı Kanun'a, İşkolları Yönetmeliği'ne ve Yargıtayın yerleşik içtihatlarına aykırı olduğunu, ... Belediyesinin iştiraki olan ... Şirketi işyerinde yürütülen asıl ve yardımcı işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı genel işler işkoluna girdiğini ileri sürerek davalı Bakanlığın işkolu tespiti kararının iptali ile davalı Şirkete ait işyerinde yürütülen işlerin genel işler işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesi talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... ... ve ... Sanayii İşçileri Sendikası (... Sendikası) vekili asıl ve birleşen davaya cevap dilekçelerinde; davanın yasal süresi içerisinde açılmadığını, davaya konu işyerinde yapılan işlerin, davalı Bakanlıkça da tespit edildiği gibi, 11 sıra numaralı ... ve ... işkoluna girdiğini, ... Şirketinin belediye iştiraki olması durumunda dahi, işyerinde üretilen ürün ve hizmetleri sadece belediye hizmetlerine tahsis etmediğini, başka kişi ya da kurumlara da mal ve hizmet verdiğini, ... Şirketinin ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olduğu ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunduğunu, üçüncü kişilere de mal ve hizmet üretimi yaptığını, işyerinde yapılan işlerin asıl işe yardımcı iş olarak nitelendirilmesinin hukuken mümkün olmadığını belirterek ve cevap dilekçelerinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... vekili asıl ve birleşen davaya cevap dilekçelerinde; süresi içerisinde işkolu tespit kararına karşı dava açılmadığının tespiti hâlinde davanın süre yönünden reddini talep ettiklerini, diğer davalı ...- Sendikası tarafından başvuru üzerine, ... Şirketine ait ... sicil numaralı işyerinde yürütülen işlerin hangi işkoluna girdiğinin belirlenmesi amacıyla yapılan incelemede, işyerinde yürütülen faaliyetlerin ... ve ... işkolunda yer aldığı yönünde tespitte bulunulduğunu, Şirketin birden fazla ortağının mevcut olduğunu, davaya konu işyerinde müfettiş tarafından yapılan tespitlerde; ... blok ve işlenmiş pomza üretiminin yapıldığı, hammaddenin pomza olduğu, işlenmiş pomzanın ağırlığının ... blok üretiminde kullanıldığı, ... blokun çimento, su ve pomzanın mikserde karıştırılması sonucu elde edildiği, ... blokların yapıların yük taşınmayan alanlarında kullanıldığı, ... blok ve pomzanın sadece ... Belediyesi ya da diğer belediyelere değil kamu -özel ayrımı yapılmaksızın farklı tüzel kişilere de satışının yapıldığı yani üretim ve satışın yalnızca belediyeye özgülenmediğinin tespit edildiğini, davaya konu olan işyerinin dava dışı Belediyeden bağımsız işyeri olduğunu ve yürütülen faaliyetlerin de belediye hizmeti sayılmayacağını, dava konusu işkolu tespit kararının mevcut duruma ve hukuka uygun olduğunu, ... sicil numaralı işyerindeki faaliyetlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 11 sıra numaralı ... ve ... işkolu kapsamında bir faaliyet olduğunu belirterek ve cevap dilekçelerinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
3. Davalı ... Şirketi vekili asıl ve birleşen davaya cevap dilekçelerinde; davacının talebinin haksız ve yersiz olması nedeniyle reddi gerektiğini, davalı ... Bakanlığının 15.03.2022 tarihli ve 31779 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2022/15 Karar numaralı işkolu tespiti kararında da ifade edildiği üzere; ... Şirketine ait işyerinde ... blok ve işlenmiş pomza üretiminde ağırlığın ... blokta olduğunu ve üretim konusunun Belediyeye özgülenmediğini, bu nedenle yürütülen faaliyetin ... ve ... işkolunda yer aldığını, açılan davanın yersiz olduğunu belirterek ve cevap dilekçelerinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
4. Davalı ... Genel Hizmetler İşçileri Sendikası (... Sendikası) vekili cevap dilekçesinde; müvekkili ... Sendikasının da davacı ile aynı işkolunda faaliyet yürüttüğünü, bu itibarla davacının dava konusu işyerinin 20 sıra numaralı genel işler işkolunda olduğunun tespiti yönündeki talebinin müvekkili bakımından herhangi bir çıkar çatışması oluşturmayacağını ve davalı olarak gösterilmesinin yerinde olmadığını belirterek işyerinde yapılan işlerin genel işler işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
5. Diğer davalılar, asıl ve birleşen davaya cevap vermemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde bir kısım davalı vekilleri tarafından istinaf başvurusunda bulunulması üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Sebepleri
1. Davalı ...- Sendikası vekili temyiz dilekçesinde; davalı Şirketin dava dışı Belediyeden ayrı bir tüzel kişiliği bulunduğunu, işyerinde yapılan işin ... blok ve işlenmiş pomza üretimi olduğunu, bu işin de 20 sıra numaralı genel işler işkolunda sayılan faaliyetler arasında bulunmadığını, nitekim 5393 sayılı Kanun'un 14. maddesinde belediye hizmetleri arasında "... blok ve işlenmiş pomza üretimi"nin sayılmadığını, üretilen malların büyük kısmının dava dışı Belediye dışındaki üçüncü kişilere satıldığını, yapılan işin Belediye hizmetlerine yardımcı iş olarak kabul edilmesinin de mümkün olmadığını belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı... ve ... Sanayii İşçileri Sendikası (... Sendikası) vekili temyiz dilekçesinde; davalı Şirketin Belediyeden tamamen bağımsız şekilde faaliyet yürüttüğünü, davalı Şirketin dava dışı Belediye ile arasındaki alım-satım ilişkisinin yok denecek kadar az olduğunu, davalı Şirket çalışanlarının işyerinde yürüttükleri ağırlıklı faaliyetin (23.20) kodlu ateşe dayanıklı ürün (pomza ve ...) imalatı başlığı altında ..., ... işkolunda tanımlandığını, işkolu tespitinin işyerinde yürütülen faaliyete göre belirlenmesi gerektiğini belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
3. Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde; davaya cevap ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
4. Davalı ... Şirketi vekili temyiz dilekçesinde; davaya cevap ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
B. Değerlendirme ve Gerekçe
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 4 ve 5. maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
1. İşkolu, toplu iş hukukumuzun en önemli kavramlarındandır. 6356 sayılı Kanun'un 3/1 hükmü gereğince, sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunurlar. Bu anlamda toplu iş hukukumuzda işkolu esasına göre sendikalaşma ilkesinin kabul edildiği ve işkolu kavramı ile sendikaların hukuki olarak faaliyet sınırının belirlendiği ifade edilebilir. 6356 sayılı Kanun'un 4/1 hükmüne göre işkolları, Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
İşkolu kavramı ile çalışma yaşamında benzer nitelikte olan faaliyet türleri gruplandırılmak suretiyle tasnif edilmektedir. Hukukumuzda, bu suretle oluşturulan işkolu sayısı yirmi olarak belirlenmiştir. İşkolu tespitinde birim olarak işyerinin esas alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2. maddesinin gerekçesinde, işyeri, teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olarak belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında işyerine bağlı yerler ile eklentiler ve araçların bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması hâlinde, bunların tek işyeri mi yoksa birbirinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda amaçta birlik, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile yönetimde birlik, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir.
İşyeri kavramının unsurları da nazara alındığında, teknik amaç doğrultusunda yapılan işin niteliğine göre işkolunun belirlenmesi gerektiği ifade edilebilir. Bununla birlikte, aynı işyerinde farklı nitelikte mal veya hizmet üretimlerinin söz konusu olması durumunda, birden fazla teknik amaç mevcut olabilir. Bu ihtimalde, işyerinde yürütülen faaliyet kapsamındaki ağırlıklı işin niteliğine göre işkolunun tespit edilmesi gerekmektedir (..., Toplu İş Hukuku, ..., 2020, s.50; ... ... .../..., Toplu İş Hukuku, İstanbul, 2019, s.50)
Somut uyuşmazlıkta ... tarafından 15.03.2022 tarihli ve 31779 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2022/15 Karar numaralı işkolu tespit kararı ile davalı ... Şirketine ait ... sicil numaralı işyerinde ... blok ve işlenmiş pomza üretiminin yapıldığı, üretimde ağırlığın ... blokta olduğu, üretim konusunun Belediyeye özgülenmediği, bu nedenle yürütülen faaliyetlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 11 sıra numaralı ... ve ... işkolunda yer aldığı belirlenmiştir.
Dairemiz içtihadına göre belediyelerin görev, sorumluluk ve imtiyazları kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütülmesi ve yapılan işin niteliğine ilişkin ayrıksı bir düzenleme bulunmaması durumunda, gerek doğrudan belediyeye ait işyerleri gerekse belediye şirketlerine ait işyerlerinin kural olarak genel işler işkolunda yer aldığı kabul edilmektedir (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 13.10.2022 tarihli ve 2022/12975 Esas, 2022/12276 Karar sayılı ilâmı).
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 7. maddesi ile 5393 sayılı Kanun'un 14. maddesinde belirtilen faaliyetlerin, belediyeler tarafından yerine getirilmesi bakımından bir görev ve sorumluluk olarak öngörülmesi sebebiyle belediye hizmetleri kapsamında değerlendirilmesi gerektiği tartışmasızdır. Bununla birlikte 5393 sayılı Kanun'un 15. maddesinde belirtilen faaliyetlerin yetki ve imtiyaz olarak öngörülmesi sebebiyle anılan hüküm bakımından ayrıca değerlendirme yapılması gerekmektedir.
Nitekim 5393 sayılı Kanun'un 15/1-(a) hükmünde "Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak" şeklindeki düzenleme ile yerel hizmetler bakımından belediyelerin genel yetkili olması öngörülmüş ise de hangi nitelikteki faaliyetlerin münhasıran belediyelerin görev ve sorumlulukları kapsamında belediye hizmeti sayılması gerektiği belirlenmelidir.
Belediyelerin yetkileri, kendilerine verilen görevleri yerine getirmek için onlara tanınan ve kamu gücünden kaynaklanan üstünlük ve ayrıcalıklar olup bu yetkiler 5393 sayılı Kanun'un 15. maddesinde düzenlenmiştir (... ..., İdare Hukuku, ..., Onuncu Baskı, 2011, s. 493).
5393 sayılı Kanun'un genel gerekçesinde de ifade edildiği üzere açıkça başka bir kamu kurum ve kuruluşuna verilmeyen mahallî müşterek nitelikteki her türlü görev ve hizmetin belediyelerce yapılacağı ve bazı istisnalarla belediyelerin, mahalli müşterek hizmetler bakımından kendi sınırları içinde genel yetkili oldukları öngörülmüştür.
Belirtmek gerekir ki esasında serbest bir şekilde herkes tarafından yapılabilen mal ve hizmet üretimi faaliyetlerinin de belediyelerce yapılabilmesine imkân tanındığı anlaşılmış ise de bu faaliyetlerin münhasıran belediyelerin yetkileri ve imtiyazları kapsamında yürütüldüğü kabul edilemez. Bu anlamda olmak üzere somut uyuşmazlıkta dava konusu işyerinde yürütülen faaliyetler, esasen serbest bir şekilde herkes tarafından yapılabilen mal ve hizmet üretimi faaliyetlerinden olduğundan belediyelerin görev, sorumluluk ve imtiyazları kapsamında belediye hizmeti olarak değerlendirilemez. Bu itibarla tespit konusu işyerinde yürütülen faaliyetlerin niteliğine göre değerlendirme yapılması gerektiği tartışmasızdır.
İşkolları Yönetmeliği'ne ekli cetvelde ise beton, alçı ve çimentodan yapılmış diğer ürünlerin imalatı faaliyeti (23.69) kodu ile 11 numaralı ... ve ... işkolu başlığı altında yer almaktadır. Açıklanan bu maddi ve hukuki olgulara göre Bakanlık işkolu tespit kararı isabetli olduğundan davanın reddine karar verilmesi gerekirken yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir. Buna göre 6356 sayılı Kanun'un 5/1 hükmü uyarınca hükümlerin bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Yukarıda tarih ve sayısı belirtilen İlk Derece Mahkemesi kararı ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
1. Asıl ve birleşen davanın REDDİNE,
2. Asıl dava ... İş Mahkemesinin 2022/118 Esas sayılı dosyası bakımından;
a. Karar tarihi itibarıyla alınması gerekli olan 615,40 TL harçtan, peşin alınan 80,70 TL harcın mahsubu ile bakiye 534,70 harcın davacıdan tahsili ile Hazineye irat kaydına,
b. Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalı ... Bakanlığının yaptığı 437,50 TL, davalı ...Sendikasının yaptığı 947,75 TL, davalı ...- Sendikasının yaptığı 808,75 TL, davalı ... Şirketinin yaptığı 798,75 TL yargılama giderlerinin davacıdan tahsili ile ilgili davalılara ödenmesine,
c. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Tarife'ye göre 30.000,00 TL vekâlet ücretinin davacı ... Sendikasından alınarak davalılar ..., ... Şirketi, ... Sendikası ve...Sendikasına müştereken verilmesine,
d. Davalı ... Sendikasının yatırmış olduğu 738,00 istinaf yoluna başvurma harcı ile 2.107,80 TL temyiz yoluna başvurma harcı olmak üzere toplam 2.845,80 TL harcın davacı... Sendikasından alınarak davalı ...Sendikasına verilmesine, davalı ...Sendikası tarafından yatırılan 269,80 TL istinaf karar harcının istek hâlinde davalı ...Sendikasına iadesine,
e. Davalı ... Sendikasının yatırmış olduğu 738,00 istinaf yoluna başvurma harcı ile 2.107,80 TL temyiz yoluna başvurma harcı olmak üzere toplam 2.845,80 TL harcın davacı... Sendikasından alınarak davalı ... Sendikasına verilmesine, davalı ... tarafından yatırılan 269,85 TL istinaf karar harcının istek hâlinde davalı ... Sendikasına iadesine,
f. Davalı ... Şirketinin yatırmış olduğu 738,00 istinaf yoluna başvurma harcı ile 2.107,80 TL temyiz yoluna başvurma harcı olmak üzere toplam 2.845,80 TL harcın davacı ... Sendikasından alınarak davalı ... Şirketine verilmesine, davalı ... Şirketi tarafından yatırılan 269,85 TL istinaf karar harcının istek hâlinde davalı ... Şirketine iadesine,
3. Birleşen dava ... İş Mahkemesinin 2022/128 Esas sayılı dosyası bakımından;
a. Karar tarihi itibarıyla alınması gerekli olan 615,40 TL harçtan, peşin alınan 80,70 TL harcın mahsubu ile bakiye 534,70 harcın davacıdan tahsili ile Hazineye irat kaydına,
b. Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalıların yaptığı yargılama giderinin bulunmadığının tespitine,
c. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Tarife'ye göre 30.000,00 TL vekâlet ücretinin davacı ... Sendikasından alınarak davalılar ..., ... Şirketi, ... Sendikası ve ... Sendikasına müştereken verilmesine,
d. Davalı ... Sendikasının yatırmış olduğu 738,00 istinaf yoluna başvurma harcı ile 2.107,80 TL temyiz yoluna başvurma harcı olmak üzere toplam 2.845,80 TL harcın davacı ...Sendikasından alınarak davalı ...Sendikasına verilmesine, davalı ...Sendikası tarafından yatırılan 269,80 TL istinaf karar harcının istek hâlinde davalı ...Sendikasına iadesine,
e. Davalı ... Sendikasının yatırmış olduğu 738,00 istinaf yoluna başvurma harcı ile 2.107,80 TL temyiz yoluna başvurma harcı olmak üzere toplam 2.845,80 TL harcın davacı ...Sendikasından alınarak davalı ... Sendikasına verilmesine, davalı ... tarafından yatırılan 269,85 TL istinaf karar harcının istek hâlinde davalı ... Sendikasına iadesine,
f. Davalı ... Şirketinin yatırmış olduğu 738,00 istinaf yoluna başvurma harcı ile 2.107,80 TL temyiz yoluna başvurma harcı olmak üzere toplam 2.845,80 TL harcın davacı ...Sendikasından alınarak davalı ... Şirketine verilmesine, davalı ... Şirketi tarafından yatırılan 269,85 TL istinaf karar harcının istek hâlinde davalı ... Şirketine iadesine,
4. Yatırılan gider avanslarından varsa kullanılmayan bakiyelerinin ilgili taraflara iadesine,
Asıl dava ve birleşen dava için peşin yatırılan temyiz karar harçlarının istek hâlinde ilgili davalılara iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
20.02.2025 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.