"İçtihat Metni"
I. BAŞVURU
Başvurucu vekili dilekçesinde; aynı sendika üyesi işçiler tarafından işe iade davası sonrası açılan alacak davalarında; ... Bölge Adliye Mahkemesi 6 ve 8. Hukuk Dairelerince işe iade davası neticesinde davalı işverence davacı işçilere yapılan işe başlatma davetinin samimi olmadığı yönünde kararlar verildiği hâlde başvurucu işçilerin dosyalarında ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi tarafından eski işin sona erdiği, bu durumda davacının eski işine iade edilmesinin fiilen mümkün olmadığı, ancak işverence coğrafi olarak aynı yerde ve eski koşullarda çalışma teklifi yapıldığı gerekçe gösterilerek davacı işçinin işe daveti kabul etmemesinin samimi olmadığına hükmedildiğini, ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi kararının hatalı tespitlerin yer aldığı bilirkişi raporuna dayandığını, sonuç olarak ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi kararları ile ... Bölge Adliye Mahkemesi 6 ve 8. Hukuk Dairelerinin verdiği kararların çeliştiğini ... sürerek farklı bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin benzer konuya ilişkin kesin kararları arasındaki uyuşmazlığın ... Bölge Adliye Mahkemesi 6 ve 8. Hukuk Dairelerinin kararları doğrultusunda giderilmesine karar verilmesini talep etmiştir.
II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU
... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 24.10.2022 tarihli ve 2022/13 Karar sayılı kararında; başvuru konusu ... Bölge Adliye Mahkemesi 6 ve 8. Hukuk Dairesi kararları ile 19 başvurucunun dosyalarını inceleyen ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi talebi üzerine yapılan incelemede; raportör tayin edilerek dilekçelerde bahsedilen kararların incelenip rapor hâlinde Kurula bildirilmesinin istendiği, raportörce yapılan inceleme sonucu düzenlenen raporda; ... Bölge Adliye Mahkemesi 6, 8 ve 5. Hukuk Daireleri kararları arasında davacıların işe başlama taleplerine karşı işverence yapılan işe başlatma davetinin samimi olup olmadığı, davacı işçilerin boşta geçen süre ile işe başlatmama tazminatına hak kazanıp kazanmadıkları hususlarında uyuşmazlık bulunduğu, Yargıtayın yerleşik içtihatları dikkate alındığında işe başlatılma talebinde bulunan davacı işçilere teklif edilen yeni görev yeri ile önceki işyeri kıyaslandığında çalışma koşullarının esaslı şekilde değiştiği, bu duruma göre davalı işverenin işe davette samimi olmadığı ve davacıların ... güvencesi tazminatı ile boşta geçen süre ücretine hak kazandığı yönündeki ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin kararı doğrultusunda uyuşmazlığın giderilmesi için dosyanın Yargıtay 9. Hukuk Dairesine gönderilmesi yönünde görüş bildirildiği, Başkanlar Kurulu tarafından yapılan değerlendirme sonucunda; başvuru konusu kararlar benzer konuya ilişkin olduğu hâlde aralarında uyuşmazlık bulunduğu ve 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 35 inci maddesindeki şartların gerçekleştiği hususu oy birliği ile uyuşmazlığın hangi karar doğrultusunda giderilmesi gerektiği hususunda ise kararlardaki açıklamalar, deliller ve gerekçelere göre alt işveren Şirketlerce yapılan işe davetin samimi olmadığı, işçinin önceki çalıştığı işin sona erdiği ve işçiyi fiilen aynı işte çalıştırma imkânının bulunmadığı yönündeki savunmanın ispatlanamadığı dolayısıyla ... Bölge Adliye Mahkemesi 6. ve 8. Hukuk Dairelerinin kararlarının hukuka ve vicdana uygun olduğu, uyuşmazlığın bu Dairelerin kararları doğrultusunda giderilmesi gerektiği görüşünün Başkanlar Kurulu çoğunluğunca kabulüne karar verilmiştir.
III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR
A. ... Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin 09.12.2021 Tarihli ve 2021/2899 Esas, 2021/3308 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacı işçi tarafından kesinleşen işe iade davası sonrası süresi içinde işe başlama talebinde bulunulmasına rağmen davacının işe başlatılmadığı, bu hâlde işe başlatılmama tarihinde hukuken yeni feshin meydana geldiği, ancak davacının yeni fesih tarihi itibarıyla hak kazandığı kıdem ve ihbar tazminatları ile yıllık izin alacaklarının ödenmediği, işe başlatmama nedeniyle işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücretinin ödenmediği ... sürülerek bu hakların davalıdan tahsiline karar verilmesi istendiği, davalının istinaf itirazına göre taraflar arasındaki uyuşmazlığın dava konusu alacaklardan davalının asıl işveren olarak sorumlu olup olmadığı noktasında toplandığı, kesinleşen işe iade kararından sonra alt işveren Şirkete davacı tarafından işe başlatma talepli olarak gönderilen ihtarnameye rağmen davacının işe davet edilmediği ve işe başlatılmadığı, böylelikle işe başlatmama yoluyla feshin gerçekleştiği, davacının kıdem ve ihbar tazminatları, işe başlatmama tazminatı, boşta geçen ücret alacağı ve yıllık izin alacağına hak kazandığı, davalının asıl işveren olarak dava konusu alacaklardan sorumlu tutulmasında isabetsizlik olmadığı gerekçe gösterilerek 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendi gereğince davalının istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
B. ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin 20.01.2022 Tarihli ve 2021/3565 Esas, 2022/90 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının davalının alt işvereni yanında işçi olarak çalışırken ... sözleşmesinin feshi üzerine açtığı işe iade davasında işe iadesine karar verildiği, dava dışı alt işverene süresi içerisinde başvurmasına rağmen işe başlatılmadığı, ... sözleşmesinin işe başlatılmadığı tarih itibarıyla sona erdiği, kıdem ve ihbar tazminatı, yıllık izin, işe başlatmama tazminatı, boşta geçen süre ücretinin davalıdan tahsiline karar verilmesinin istendiği, davalının istinaf itirazına göre taraflar arasındaki uyuşmazlığın dava konusu alacaklardan davalının asıl işveren olarak sorumlu olup olmadığı noktasında toplandığı, davacı işçinin kesinleşen işe iade kararından sonra süresi içerisinde başvurmasına karşın işe başlatılmadığı, davacının işe başlatmama tazminatı, boşta geçen süre ücreti, yıllık izin, kıdem ve ihbar tazminatı alacağı bulunduğu, davalının asıl işveren olarak söz konusu alacaklardan sorumlu olduğu gerekçe gösterilerek 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendi gereğince davalının istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
C. ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 16.03.2022 Tarihli ve 2022/803 Esas, 2022/738 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının davalının alt işvereni yanında işçi olarak çalışırken ... sözleşmesinin feshi üzerine açtığı işe iade davasında işe iadesine karar verildiği, dava dışı alt işverene süresi içerisinde başvurmasına rağmen işe başlatılmadığı, işverenin işe başlatma açısından davetinin samimi olmadığı, bundan dolayı davacının hak kazandığı ihbar ve kıdem tazminatı, yıllık izin, işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre ücretinin davalıdan tahsiline karar verilmesinin istendiği, davalının istinaf itirazına göre taraflar arasındaki uyuşmazlığın davacının işe iade başvurusunun ve işverenin işe davet ihtarının samimi olup olmadığı noktasında toplandığı, davacı işçinin davalı asıl işverenin ...'da bulunan 9. Bölge Müdürlüğünde düz işçi olarak çalışırken sözleşmesinin ... bitimi nedeni ile işverence feshedildiği, işe iade sonrası davacının ...'da işe başlaması için alt işverence davet edildiği, davacı tarafça eski işine iade edilmediği gerekçesiyle işverenin söz konusu işe başlatma önerisinin kabul edilmediği, ancak davacının eski işinin sona erdiği, bu durumda davacının isteği olan eski işine iade edilmesinin fiilen mümkün olmadığı, kaldı ki davacıya sona ... eski işinde yaptığı inşaat işini aynı şehirde aynı ücretle yapmak üzere çalışma teklif edildiği, davacının anılan daveti kabul etmemesinin işe başlama talebi açısından samimi olmadığını gösterdiği, davacının işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre ücretine hak kazanamadığı gerekçesi ile 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendi gereğince davalı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında verilen hükümde dava konusu işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre ücreti alacaklarının reddine dair kesin olarak karar verilmiştir.
D. ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 2022/805, 809, 820, 821, 822, 823, 824, 825, 826, 827, 841, 842, 843, 844, 845, 846, 847, 848 Esas sayılı kesin kararları
Yukarıda esas numarası verilen Bölge Adliye Mahkemesi kararlarında; aynı Dairenin 16.03.2022 Tarihli ve 2022/803 Esas, 2022/738 Karar sayılı kararında belirtilen gerekçelerle davacı işçilerin işe iadeyi kabul etmemesinin samimi olmadığına hükmedilerek 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendi gereğince davalı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında verilen hükümde dava konusu işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre ücreti alacaklarının reddine dair kesin olarak karar verilmiştir.
IV. GEREKÇE
A. Uyuşmazlık
Uyuşmazlık, başvuru konusu Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinin kararlarına göre işe iade sonrası işe davet ve işe başlama hususlarında işçi ve işverenin samimi olup olmadığı noktasındadır.
B. İlgili Hukuk
1. Bölge adliye mahkemelerinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 35 inci maddesinde yer alan düzenlemedir.
2. Söz konusu maddenin birinci fıkrasının (3) üncü bendinde yer alan düzenlemeye göre “Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna başvurma ... bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek” bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
3. 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre ise “(3) numaralı bende göre yapılacak istemler, ceza davalarında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hukuk davalarında ise ilgili hukuk dairesine iletilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı uyuşmazlık bulunduğuna kanaat getirmesi durumunda ilgili ceza dairesinden bir karar verilmesini talep eder. Uyuşmazlığın giderilmesine ilişkin olarak dairece bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir.”
4 .4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) "Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları" kenar başlıklı 21 nci maddesinin ilgili bölümü şöyledir:
"İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ... içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ... içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur.
...İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.
...." C. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemesinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasında uyuşmazlık bulunması durumunda, 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinde belirtilenler tarafından yapılacak gerekçeli başvuru sonrasında, mevcut başvuru Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunca değerlendirilerek Yargıtaydan bu konuda bir karar verilmesi istenilecektir.
2. İşçinin işe iade yönündeki başvurusu samimi olmalıdır. İşçinin gerçekte işe başlamak niyeti olmadığı hâlde, işe iade davasının sonuçlarından yararlanmak için yapmış olduğu başvuru geçerli bir işe iade başvurusu olarak değerlendirilemez. İşçinin süresi içinde işe iade yönünde başvurusunun ardından işverenin daveti üzerine işe başlamamış olması hâlinde, işçinin gerçek amacının işe başlamak olmadığı kabul edilmelidir. Başka bir anlatımla, işçi işverene hiç başvurmamış gibi sonuca gidilmelidir. Bu durumda işverence yapılan fesih, 4857 sayılı Kanun'un 21 inci maddesinin beşinci fıkrasına göre geçerli bir feshin sonuçlarını doğurur. Bunun sonucu olarak da işe iade davasında karara bağlanan işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süreye ait ücret ve diğer hakların talebi mümkün olmaz. Ancak, geçerli sayılan feshe bağlı olarak işçiye ihbar ve koşulları oluşmuşsa kıdem tazminatı ödenmelidir.
3. İşverenin işe davete dair beyanının da ciddi olması gerekir. İşverenin işe başlatma amacı olmadığı hâlde işe başlatmama tazminatı ödememek için yapmış olduğu ..., gerçek bir işe başlatma daveti olarak değerlendirilemez.
4. İşçinin yöntemince işe başlatıldığından söz edilebilmesi için işverenin işçiyi fesihten önceki durumuna iade etmesi gerekir. Başka bir anlatımla gerçek anlamda işe başlatma, işçinin geçersiz sayılan fesih tarihindeki işinde veya ona benzer (eş değer) bir işte çalıştırılmasıyla sağlanabilir (Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 27.....2018 tarihli ve 2016/22-2952 Esas, 2018/1276 Karar sayılı kararı).
5. İşçi eski coğrafi işyerine davet edilmelidir. İşe başlamak için işverene başvuran işçinin önceki işe veya işyerine işe iade olanağı kalmaması hâlinde işveren, öncelikle ... şartlarında esaslı değişiklik olanağı yaratmadan ... teklifi yapmalı, bu olanak yoksa o zaman 4857 sayılı Kanun’un 22 nci maddesi uyarınca değişiklik teklifinde bulunmalıdır. İşçinin işverenin yeni ... teklifini kabul etmemesi durumunda, eğer ... şartlarında esaslı değişiklik yoksa veya işverenin değişiklik teklifi hakkını kötüye kullanması söz konusu değilse işçinin kural olarak işe iade başvurusunda bulunmadığı ve geçersiz sayılan feshin geçerli hâle geldiği kabul edilmelidir. İşverenin yeni ... teklifi, ... şartlarında esaslı değişiklik yaratıyor ise bu durumda işveren 4857 sayılı Kanun’un 22 nci maddesi uyarınca hareket etmeli ve değişiklik feshine gitmelidir. Bu durumda değişiklik geçerli nedene dayanacağından, bu fesih tarihi itibarıyla işçiye kıdem ve ihbar tazminatı ile boşta geçen süre için 4 aya kadar ücret ve diğer hakları ödenmeli ancak işe başlatmama tazminatı, işe başlatma koşulunun işçinin değişikliği kabul etmemesi nedeni ile gerçekleştiği dikkate alınarak, ödenmemelidir.
6. Belirtmek gerekir ki 5235 sayılı Kanun ile bu Kanun'da sayılan kişi ve kurumlara tanınan uyuşmazlığın giderilmesini talep etme ..., mutlak biçimde her uyuşmazlığın esasına yönelik ... geliştirilmesine imkân vermez. Uyuşmazlığın giderilmesi talebi bir kanun yolu olmayıp böyle bir talebin varlığı hâlinde Yargıtayca temyiz incelemesine benzer bir inceleme yapılması da mümkün değildir.
7. Başvuru konusu ... Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin 09.12.2021 tarihli ve 2021/2899 Esas, 2021/3308 Karar sayılı kararına konu dosyada davacının alt işvereni olan dava dışı Şirketin diğer uyuşmazlık konusu dosyalardan farklı olduğu, davacı işçinin davalı asıl işverenin 10. Bölge Müdürlüğü nezdinde çalıştığı, alt işverence işçiye gönderilen işe davet yazısının içeriğinin, işçinin çalıştığı yerin, işe davet edildiği yerin uyuşmazlık konusu diğer dosyalardan farklı olduğu anlaşılmaktadır. Söz konusu dosyadaki bu özgülük nedeniyle kararın, başvuruya konu diğer kararlar ile benzer kabul edilip aynı sonuca tâbi tutulmasının beklenilmesi yerinde olmayacaktır.
8. Başvuru konusu ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi dosyası ile ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin dosyaları incelendiğinde ise bütün dosyalarda davalının aynı olduğu, davacıların aynı sebep ve gerekçeye dayanarak davalı aleyhine alacak davası açtıkları, dava dilekçelerinde kesinleşen işe iade davası sonrası davacılar tarafından süresi içinde işe başlama talebinde bulunulmasına rağmen davacıların işe başlatılmadığı, bu hâlde işe başlatılmama tarihinde hukuken yeni feshin meydana geldiği ... sürülerek feshe bağlı alacaklar ile işe iade sonrası alacakların davalıdan tahsiline karar verilmesi istendiği, söz konusu dosyalarda benzer nitelikteki davalarda, ... Bölge Adliye Mahkemesinin iki farklı hukuk dairesince farklı kararlar verildiği anlaşılmaktadır. ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi dosyasında yapılan istinaf incelemesi neticesinde, İlk Derece Mahkemesinin yerinde bulunan gerekçesinden; alt işverence işçiye gönderilen işe davet ihbarında; davacının hangi görev ve ücret ile çalışacağı bildirilmediği, en son görev yaptığı yerin değiştirildiği, yapılan coğrafi değişikliğin çalışma koşullarında esaslı değişiklik meydana getirdiği ve işçinin buna rızası bulunmadığından hareketle sonuca gidildiği, ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesince incelenen dosyalarda ise incelenen diğer dosyadan farklı olarak davacı işçinin davalı asıl işverenin ...'da bulunan 9. Bölge Müdürlüğünde düz işçi olarak çalışırken sözleşmesi ... bitimi nedeni ile işverence feshedildiği, işe iade sonrası davacının ...'da işe başlaması için alt işverence davet edildiği, davacı tarafça eski işine iade edilmediği gerekçesiyle işverenin söz konusu işe başlatma önerisinin kabul edilmediği, ancak davacının eski işinin sona erdiği, bu durumda davacının isteği olan eski işine iade edilmesinin fiilen mümkün olmadığı, kaldı ki davacıya sona ... eski işinde yaptığı inşaat işini aynı şehirde aynı ücretle yapmak üzere çalışma teklif edildiği, davacının anılan daveti kabul etmemesinin işe başlama talebi açısından samimi olmadığını gösterdiği hususları değerlendirilerek sonuca gidildiği anlaşılmış olup uyuşmazlık konusu dosyalarda İlk Derece Mahkemesi kararlarına karşı istinaf kanun yoluna müracaat edilmesi sonrasında Bölge Adliye Mahkemesi hukuk dairelerince verilen kararlar somut olaya özgü nitelikte olup dosya kapsamında yer alan deliller ve somut olayın koşulları gözetilerek hüküm tesis edilmiştir. Bu hâlde, başvurucunun dilekçesinde belirtmiş olduğu Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasında 5235 sayılı Kanun’un 35'inci maddesi kapsamında bir uyuşmazlık söz konusu değildir.
9. Tüm bu hususlar karşısında, mevcut başvuru yönünden uyuşmazlığın giderilmesine yer olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
V. KARAR
1.... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulu tarafından iletilen mevcut talep yönünden uyuşmazlığın giderilmesine yer olmadığına,
2. Dosyanın ... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna gönderilmesine,
20.12.2022 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.