"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/3558 E., 2022/3878 K.
DAVA TARİHİ : 27.05.2016
KARAR : Davanın kısmen kabulü
TEMYİZ EDENLER : Taraf vekilleri
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 24. ... Mahkemesi
SAYISI : 2020/418 E., 2021/123 K.
Taraflar arasında ... 24. ... Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozma ilâmına uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 2007/Kasım-2015/Ocak tarihleri arasında Rusya şantiyelerinde kaynakçı ve sıhhi tesisat ustası olarak çalıştığını, ... sözleşmesinin haksız ve ihbarsız olarak ... bitimi gerekçe gösterilerek sona erdirildiğini, işçilik alacaklarının ödenmediğini ileri sürerek kıdem ve ihbar tazminatları ile yıllık izin ücreti, fazla çalışma, hafta tatili, ... bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının davalılardan davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı ... AŞ vekili cevap dilekçesinde; davacının müvekkili Şirketlerin çalışanı olmadığını, bu nedenle husumet itirazlarının bulunduğunu, müvekkili Şirketin 22.09.2008 tarihinde kurulduğunu ve davacının çalıştığını iddia ettiği dönemde mevcut olmadığını, davaya konu alacakların bulunmadığını, davacının dava konusu yaptığı alacak kalemlerinin çalıştığı ülke mevzuatına göre değerlendirilmesi gerektiğini, alacakların zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Contruction ... vekili cevap dilekçesinde; davacının müvekkili Şirket bünyesinde yurt dışında çalıştığını, müvekkili Şirketin Rusya Federasyonu kanunlarına tâbi olduğunu, dava konusu alacakların da bu Ülke hukukuna göre değerlendirilmesi gerektiğini, alacakların zamanaşımına uğradığını, proje kapsamında belirli süreli ... sözleşmesi ile çalışan davacının ... sözleşmesinin projenin sona ermesi sebebiyle kendiliğinden sona erdiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
... 24. ... Mahkemesinin 11.03.2021 tarihli ve 2020/418 Esas, 2021/123 Karar sayılı kararıyla; toplanan kanıtlar ve alınan bilirkişi raporuna dayanılarak ... sözleşmesinin haklı nedenle feshedildiğinin işverence ispatlanamadığı gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 05.07.2021 tarihli ve 2021/1663 Esas, 2021/1988 Karar sayılı kararıyla; davalılar vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddi ve davacı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin ....10.2021 tarihli ve 2021/9175 Esas, 2021/13827 Karar sayılı ilâmıyla; 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un (5718 sayılı Kanun) 27 nci maddesinin birinci fıkrası kapsamında taraflar arasında bir hukuk seçimi anlaşması bulunduğundan uyuşmazlık hakkında Rusya hukukunun uygulanması gerektiği, Rusya hukukunun dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşıldığı üzere aynı zamanda mutad işyeri hukuku olduğu, hâl böyle olunca gerekirse Rusya hukukunda uzman bir bilirkişiden de rapor alınmak suretiyle dava konusu uyuşmazlık bakımından değerlendirme yapılması ve dosya kapsamındaki delil durumu birlikte değerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmesi gerektiği, bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeden yazılı şekilde karar verilmesinin hatalı olduğu gerekçesi ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; bozma ilâmına uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda, Rusya Federasyonu ... Kanunu uygulanarak davacının alacaklarının hesaplandığı bilirkişi raporunun hükme esas alındığı, bilirkişi raporunda zamanaşımı süresi olarak belirtilen Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun 392 nci maddesinin hak düşürücü süreyi değerlendirdiği kanaatine varıldığı, bu nedenle taraflar arasında düzenlenen ... sözleşmesi dikkate alınarak zamanaşımı, indirim, alacaklara uygulanacak faize ilişkin hususlarda ... kamu hukukuna ilişkin hükümlere ve Yargıtay içtihatlarına göre karar verildiği belirtilerek davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz başvurusunda bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davacı vekili; uyuşmazlığa ... hukukunun uygulanması gerektiğini, fazla çalışma ücretinin bilirkişi raporunda eksik ve hatalı hesaplandığını, Rusya Federasyonu ... Kanunu kapsamında normal çalışmayı geçen ilk iki saatlik fazla çalışma karşılığının %50 fazlasıyla, iki saatten sonraki fazla çalışmanın ise en az 2 kat fazlasıyla hesaplanması gerektiği gözetilmeden karar verilmesinin hatalı olduğunu, Rusya hukukunda alacaklardan indirim yapılması gerektiğine dair herhangi bir içtihat bulunmadığından yapılan indirimin hakkaniyete aykırı olduğunu belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalılar vekili; davacının müvekkillerinden ... Holding AŞ çalışanı olmadığını, hizmet süresi ve ücretin hatalı belirlendiğini, brütleştirmenin hukuka aykırı olduğunu, zamanaşımı hususunda ... usul hukukunun uygulanmasının hatalı olduğunu, Rusya hukukuna göre zamanaşımı süresi 3 ay olup dava tarihinde alacakların tamamının zamanaşımına uğradığını, dava konusu edilen alacakların hesabının hatalı olduğunu ve davacının herhangi bir alacağı bulunmadığını, uygulanan indirim oranının az olduğunu belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; Rusya hukukunun doğru uygulanıp uygulanmadığı, zamanaşımı, hizmet süresi ve ücretin tespiti, kıdem ve ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, fazla çalışma, hafta tatili, ... bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının hesabı ve bu alacaklara hak kazanılıp kazanılmadığı, indirim oranı noktalarında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 5718 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları şöyledir:
"(1) Hâkim, ... kanunlar ihtilâfı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku re’sen uygular. Hâkim, yetkili yabancı hukukun muhtevasının tespitinde tarafların yardımını isteyebilir.
(2) Yabancı hukukun olaya ilişkin hükümlerinin tüm araştırmalara rağmen tespit edilememesi hâlinde, ... hukuku uygulanır.
"
3. 5718 sayılı Kanun'un 8 inci maddesi şöyledir:
"Zamanaşımı, hukukî işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir."
4. 5718 sayılı Kanun'un 27 nci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
" ... sözleşmeleri, işçinin mutad işyeri hukukunun emredici hükümleri uyarınca sahip olacağı asgarî koruma saklı kalmak kaydıyla, tarafların seçtikleri hukuka tâbidir."
5. 26.08.1975 tarihli ve 15338 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi.
6. Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünün 01.03.2008 tarihli ve 67/1 sayılı, "Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesinin Uygulanması" konulu Genelgesi.
3. Değerlendirme
1. Yetkili yabancı hukukun içeriğinin doğru ve denetime elverişli şekilde tespit edilmesi, uyuşmazlığın adil şekilde maddi çözüme kavuşturulmasının ön şartını oluşturmaktadır.
2. 5718 sayılı Kanun'un 2 nci maddesi ile uyuşmazlığın çözümünde uygulanacak yürürlükte bulunan yabancı hukukun içeriğinin tespiti konusunda çeşitli yollardan yararlanılmasına imkân tanınmış, hâkime geniş bir takdir yetkisi verilmiştir. Bu noktada yürürlükteki yetkili yabancı hukukun, doğru ve özellikle ait olduğu ülkedeki anlam ve kapsamıyla temin edilerek uyuşmazlığa uygulanması önem arz etmektedir.
3. Öte yandan, maddi hukukun bir müessesesi olan zamanaşımı, 5718 sayılı Kanun'un 8 inci maddesi uyarınca hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir. Hakkın özüyle bağlantılı olması nedeniyle hak düşürücü sürelerin de hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanacak hukuka tâbi olduğu kabul edilmelidir (Vahit Doğan, Milletlerarası Özel Hukuk, ..., 2022, s.315; , ... Milletlerarası Özel Hukuku, ..., 2021, s.127).
4. Somut olayda, bozma ilâmı sonrasında Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun tercüme edilmiş metninin bilirkişi tarafından hesap raporu ile birlikte dosyaya sunulduğu, ayrıca başka bir mahkemeden temin edildiği anlaşılan Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun bir kısım maddelerinin tercüme edilmiş hâlinin de dosyaya kazandırıldığı görülmüştür. Her iki metin incelendiğinde; uyuşmazlık konusu alacaklara ilişkin Kanun maddelerinin ve özellikle ihtilaflar için mahkemeye başvurma sürelerinin düzenlendiği 392 nci maddenin içeriğinde farklılıklar bulunduğu, maddelerde yer alan paragrafların sayısı, anlamı ve kapsamlarının uyumlu olmadığı anlaşılmaktadır. Bölge Adliye Mahkemesince, sözü edilen çelişkiler giderilmeden Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun 392 nci maddesinde yer alan sürelerin hak düşürücü süre niteliğinde olduğu kabul edilerek ... hukukundaki zamanaşımı süresi olaya uygulanıp uyuşmazlık konusu alacakların hüküm altına alınması hatalıdır. ... sözleşmesinden doğan taleplerde, talebin tâbi olduğu hukukun (esasa uygulanan hukuk) zamanaşımı ve hak düşürücü süre bakımından da yetkili olduğu dikkate alındığında Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun bu konudaki hükümlerinin uyuşmazlıkta uygulanması, 5718 sayılı Kanun'un 2 ve 8 inci maddelerinin bir gereğidir.
5. Yukarıda açıklanan maddi ve hukuki olgulara göre Bölge Adliye Mahkemesince, Rusya hukuk sisteminde bulunan uyuşmazlık konusuna ilişkin tercüme edilmiş kanun maddelerini, ilgili bilgi ve belgeler ile olayın çözümü için gerekli olan tüm dokümanları sunmaları için taraflara süre ve imkân tanınması, gerekirse Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi hükümlerinden de yararlanılması, bundan ayrı Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünden Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun davacının çalışma dönemindeki değişiklikleri de içerecek şekilde tüm Kanun maddeleri ile bilgi ve belgelerin gönderilmesinin istenmesi, bu konuda yöntemine uygun bir biçimde yazı yazılması, gerekli bilgi ve belgeler ile Rusya Federasyonu ... Kanunu maddelerinin Türkçe tercümeleri sağlandıktan sonra İlgili Hukuk başlığında yer verilen 5718 sayılı Kanun maddeleri olayın çözümünde göz önünde tutularak somut uyuşmazlık hakkında değerlendirme yapılması, ardından olayın çözümüne ve tarafların seçmiş olduğu hukuka uygun, gerekçeli, tarafların ve Yargıtay'ın denetimine açık bilirkişi raporu alınması, ondan sonra oluşacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekmektedir. Eksik inceleme ve araştırma ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
15.02.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.