"İçtihat Metni"
Taraflar arasındaki işkolu tespitine itiraz davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı ... vekili, ... Otel Lokanta ve Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası (OLEYİS) vekili ile Güvenlik ve Savunma İşçileri Sendikası vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunların esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı Bakanlık tarafından 31.03.2020 tarih ve 31085 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2020/57 karar numaralı işkolu tespit kararı ile ... Belediye Başkanlığı iştiraki olan ...Turizm Personel İnşaat San. Tic. A.Ş.’ye ait 1178095.010 ve 1178099.010 Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sicil numaralı işyerlerinde yürütülen işlerin genel işler işkolunda yer aldığı, davalı Şirketin 1178096.010 SGK sicil numaralı işyerinde yapılan yardımcı işlerin İşkolları Yönetmeliği’nin 19 sıra numaralı savunma ve güvenlik işkolunda, davalı Şirkete ait 1180314.034 SGK sicil numaralı işyerinde yapılan yardımcı işlerin ise İşkolları Yönetmeliği’nin 18 sıra numaralı konaklama ve eğlence işleri işkolunda yer aldığı yönünde tespitte bulunulduğunu, işkolu tespit kararının 1178096.010 SGK sicil numaralı işyeri için yapılan tespit ile 1180314.034 SGK sicil numaralı işyeri için yapılan tespitin hatalı olduğunu, yerleşik Yargıtay içtihatlarının niteliği gereği belediye hizmeti niteliğinde olan işlerin doğrudan belediyeler ve iştirakleri tarafından yapılması ya da bunların dışında üçüncü kişiler tarafından yapılması hâlinde de söz konusu işlerin belediye hizmeti niteliğinin değişmeyeceği ve İşkolları Yönetmeliği’nin 20 sıra numarasında bulunan genel işler işkoluna gireceği yönünde olduğunu, davalı ... Kent Hizmetleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin ... Belediyesi şirketi olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davalı ... Bakanlığının, 31.03.2020 tarih ve 31085 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2020/57 karar sayılı işkolu tespit kararının; ... Kent Hizmetleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ye ait 1178096.010 SGK sicil numaralı işyerinde yapılan yardımcı işlerin İşkolları Yönetmeliği’nin 19 sıra numaralı savunma ve güvenlik işkolunda, Şirkete ait 1180314.034 SGK sicil numaralı işyerinde yapılan yardımcı işlerin İşkolları Yönetmeliği’nin 18 sıra numaralı konaklama ve eğlence işleri işkolunda yer aldığına ilişkin kısımlarının iptaline, 1178096.010 ve 1180314.034 SGK sicil numaralı işyerlerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği’nin 20 sıra nolu genel işler işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... Kent Hizmetleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. vekili cevap dilekçesinde; ... ... Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğünün yürüttüğü görev alanı kapsamında Fen İşleri Müdürlüğü personeli ile birlikte imar planları gereği açılması gereken yolları, meydanları yapmak, istinat duvarları, menfezler, vb. işlerde görevlendirildikleri ve bu işlerin genel işler işkolunda bulunduğunu; 1178096.010 SGK işyeri sicil numaralı işyerinde istihdam edilen işçilerin 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (696 sayılı KHK) kapsamında Şirket bünyesine geçtiklerini, bu işçilerin silahlı ve silahsız faaliyet gösteren özel güvenlik görevlisi olduklarını, ... ... Belediye Başkanlığı ile Şirket arasında imzalanan sözleşme kapsamında belediyenin bina ve tesislerinin güvenliğini sağladıklarını ve nihayetinde bu işlerin belediyenin görev ve sorumluluklarında sayılan görevler arasında olmaması da dikkate alınarak savunma ve güvenlik işkolunda bulunduğu sonucuna varıldığını, 1180314.010 SGK sicil numaralı işyerinin kafe işletmesi olarak faaliyet gösterdiği, işyerinde çay, kahve, vb. atıştırmalıkların hazırlanarak satışlarının yapıldığını, işyerinin serbest piyasa koşullarında kâr elde etmek amacıyla işletilen bir işyeri olduğu ve yapılan işlerin kanunda tanımlanan belediyenin görev ve sorumlulukları arasında yer almadığını, bu nedenlerle de konaklama ve eğlence işleri işkolunda bulunduğu sonucuna varıldığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; Bakanlık tarafından yayımlanan kararın usule ve kanuna uygun olduğunu, açılan davanın hukuki dayanaktan yoksun olduğunu, belediyelere tanınmış bir takım hak ve görevler kapsamındaki hizmetleri yerine getiren şirketin sırf belediye iştiraki olması nedeniyle yapılan hizmetlerin genel işler işkolunda kaldığının iddia edilmesinin oldukça geniş bir yorum olduğunu ve bunun İşkolları Yönetmeliği ve ilgili mevzuatın ruhuna aykırı olduğunu, davacı iddialarının kabul edilmesinin mümkün olmadığını, sunulan kararların işbu dava açısından emsal mahiyette olmayacağını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
3. Davalı ...- ... Sendikası vekili cevap dilekçesinde; davada hasım gösterilmelerinin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'na (6100 sayılı Kanun) aykırı olduğunu, müvekkili Sendika ile davacı Sendikanın aynı işkolunda faaliyet gösterdiğini, davacının bu davadaki talebin yerinde olduğunu ancak kendi aleyhlerine bu davanın ikame edilmesinin hukuken mümkün olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
4. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; belediyeler tarafından yürütülen hizmetlerin doğrudan yürütülmesi, belediye şirketleri/iştirakleri vasıtasıyla yürütülmesi veya hizmet alımı suretiyle yürütülmesi hâlinde, belediyeye bağlı ... ve işyerlerinde yapılan işlerin hangi işkoluna girdiğinin tespitinde asıl olanın, işin niteliği olması gerektiğini, bu kapsamda belediyenin görev ve sorumlulukları ile yetki ve imtiyazları arasında bulunup bulunmadığına bakılması gerektiğini, ekli teftiş raporunda da görüleceği üzere, söz konusu işyerlerinin tespit edilen işkolunda faaliyet gösterdiğinin açık ve net olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“... belirtmek gerekir ki belediyelerin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütülmesi durumunda gerek doğrudan belediyeye ait işyerleri gerekse belediye şirketlerine ait işyerlerinin “Genel işler” işkolunda yer aldığının kabulü gerekmektedir. Bu itibarla somut uyuşmazlıkta belediye şirketi niteliğini haiz ... Kent Hizmetleri San ve Tic. A.Ş.’ne ait olan tespit konusu işyerinde belediye hizmeti niteliğinde faaliyetler yürütüldüğünden , çalışan sayısı , işletmenin niteliği birlikte değerlendirildiğinde ayrı bir organizasyon şeması içerisinde yer almadığı görüldüğünden yardımcı ... niteliğindeki tespit konusu işyerinin “Genel işler” işkoluna dahil olduğunun tespiti kanaati oluşmuş, davanın kabulüne dair aşağıdaki şekilde hüküm kurmak gerekmiştir. Nitekim Yargıtay 22.Hukuk Dairesi'nin 09/07/2020 Tarih 2020/1563 E. 2020/9292 K. Sayılı ilamı da bu yöndedir. ...” gerekçesiyle “Davanın Kabulü ile, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının, 31/03/2020 tarih ve 31085 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2020/57 sayılı işkolu tespit kararının 1178096.010 sgk sicil numaralı ... yeri ile 1180314.034 sgk sicil numaralı ... yerleri yönünden İptaline, ... Turizm Personel İnşaat Sanayi Tic. A.Ş.’ne ait 1178096.010 sgk sicil numaralı ... yeri ile 1180314.034 sgk sicil numaralı ... yerinin İşkolları Yönetmeliğinin 20 sıra numaralı “Genel işler” işkolunda yer aldığının Tespitine, ...” karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılardan ... vekili, OLEYİS vekili ile Güvenlik ve Savunma İşçileri Sendikası vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde; belediyeler tarafından yürütülen hizmetlerin doğrudan yürütülmesi, belediye şirketleri/iştirakleri vasıtasıyla yürütülmesi veya hizmet alımı suretiyle yürütülmesi hâlinde, belediyeye bağlı ... ve işyerlerinde yapılan işlerin hangi işkoluna girdiğinin tespitinde asıl olanın, işin niteliği olması gerektiğini, bu kapsamda belediyenin görev ve sorumlulukları ile yetki ve imtiyazları arasında bulunup bulunmadığına bakılması gerektiğini, Bakanlık tespitinin isabetli olduğunu, davanın reddi gerektiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... ve Savunma İşçileri Sendikası vekili istinaf dilekçesinde özetle; İdareye ait binaların özel güvenlik faaliyetini yürütmenin niteliği itibarıyla asıl işten farklı bir hizmeti meydana getirdiğini, özel güvenlik faaliyetlerinin yürütüldüğü işe ilişkin olarak istihdam edilen personel ile yapılan işin belediye hizmetleri kapsamında olmadığının aşikar olduğunu, özel güvenlik faaliyetinin belediye başkanlığının doğrudan yürütmüş olduğu bir faaliyet olmadığını, özelliği gereği teknolojik uzmanlık gerektirdiğini, özel güvenlik işinin yardımcı ... olarak nitelendirilmesinin ve kendi işkolundan tescili gerektiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
3. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde; belediyelere tanınmış birtakım hak ve görevler kapsamındaki hizmetleri yerine getiren şirketin sırf belediye iştiraki olması nedeniyle yapılan hizmetlerin genel işler işkoluna girdiğini iddia etmenin ve geniş yorumlama yoluna gitmenin işkolları ile ilgili mevzuatın ruhuna aykırılık teşkil ettiğini, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu (6356 sayılı Kanun) ile ona dayalı olarak çıkarılan İşkolları Yönetmeliği’nin, 5393 sayılı Belediye Kanunu'na göre daha özel nitelikte ve sonraki tarihli bir düzenleme olduğunu, tespite konu olan işlerin nitelikleri itibarıyla belediyenin kendisine tanınan hak ve imtiyazlar çerçevesinde sunabileceği hizmetler olduğunu, yapılan işin niteliğine bakılmaksızın asıl ..., yardımcı ... bakışı ile diğer işkollarına giren işlerin hepsinin belediyenin asıl işi olarak görmenin işkollarına ilişkin düzenlemeye aykırı olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“...
Somut uyuşmazlıkta; ... Kent Hizmetleri San. Ve Tic. AŞ.'nin ... Belediyesinin bir şirketi olduğu, işveren şirkete ait 1178096.010 SGK nolu işyerinde Belediye'nin bina ve tesislerinin güvenlik hizmetlerinin yürütüldüğü, bu nedenle yapılan işlerin işkolları Yönetmeliği'nin 19 sıra numaralı "savunma ve güvenlik" işkolunda yer aldığı, 1180314.010 SGK nolu işyerinin ise serbest piyasa koşullarında kar elde etmek amacıyla kurulan bir kafeterya işletmesi olarak faaliyet gösterdiği, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 18 sıra numaralı "konaklama ve eğlence işleri" işkolunda yer aldığı Bakanlıkça tespit edilmiştir.
İşkolu tespit kararında davalı ... Kent Hizmetleri San. Ve Tic. AŞ'nin, ... Belediye Başkanlığına ait olduğu belirtilmektedir. İlk derece mahkemesince alınan bilirkişi raporunda da bu hususa yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereğine belediyeler, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla “...sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır.”
5393 sayılı Kanun’un “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15'inci maddesinde de “Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak” hususu belirtilmiştir.
5393 sayılı Kanun’un 67'nci maddesine göre de belediyeler yemek hizmetleri, sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işleri ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilir.
5393 sayılı Kanun’un 70'inci maddesine göre ise “Belediye kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usûllere göre şirket kurabilir.” düzenlemesi mevcuttur.
Diğer taraftan İşkolları Yönetmeliğine göre de “Belediye hizmetleri” 20 sıra numaralı “Genel işler” işkoluna dahildir.
Açıklanan bu düzenlemeler karşısında belirtmek gerekir ki belediyelerin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütülmesi durumunda gerek doğrudan belediyeye ait işyerleri gerekse belediye şirketlerine ait işyerlerinin “Genel işler” işkolunda yer aldığının kabulü gerekmektedir.
Bu tespite göre somut uyuşmazlıkta ... Belediyesine ait olan tespit konusu işyerinde belediye hizmeti niteliğinde faaliyet yürütüldüğünden, tespit konusu işyerinin “Genel işler” işkoluna dahil olduğu açıktır. Nitekim; Yargıtay 22.HD’nin 2020/1563 E sayılı dosyasından verilen 09.07.2020 tarihli kararı ile İst. 13.... Mah.nin 2015/158 E sayılı kararını onayan Yargıtay 9.HD’nin 2020/1260 E sayılı dosyasından verilen 10.....2020 tarihli onama kararı çok özet bir şekilde "Belediye tarafından yapılan tüm hizmetlerin ... bir işkolu kapsamında sayılması gerektiği, dolayısıyla alt sınıfta yer alanlar dışında kalan hizmetler, Belediye veya Belediye iştiraki şirket tarafından da yapılsa doğrudan genel işler işkolunda yer alması gerektiği" şeklindedir. Dairemizin, işkolu tespit davasına itiraz konulu bir başka davada verdiği karara karşı temyiz konun yoluna başvurulması üzerine Yargıtay 9.Hukuk Dairesinin 09.03.2022 tarihli, 2022/2657-2949 esas-karar sayılı ilamında da benzer gerekçeye yer verilmiştir.
Son olarak, ilk derece mahkemesi gerekçeli kararının hüküm fıkrasında 1180314.010 SGK sicil numaralı işyerinin sicil numarası sehven 1180314.034 şeklinde yazılmış ise de maddi hatadan kaynaklanan bu hususun mahallinde her zaman düzeltilmesi mümkün görüldüğünden kararın kaldırılması yoluna gidilmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, HMK 355. maddesi uyarınca istinaf sebepleri ile sınırlı ayrıca kamu düzenine aykırılık yönünden yapılan inceleme sonucu; İlk derece mahkemesinin olay ve hukuki değerlendirilmesinde usul ve yasaya aykırılık bulunmadığı ...” gerekçesiyle istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı ... vekili, istinaf dilekçesinde belirttiği sebeplerle kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 6356 sayılı Kanun’un "Kuruluş serbestisi" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.”
3. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Bir işyerinin girdiği işkolu bu işyerinde yürütülen asıl işe göre belirlenir. İşyerindeki yardımcı işler de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılır. Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu ... artık asıl işveren yönünden yardımcı ... olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl ... kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir.”
5. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu ... sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu ... sözleşmesini etkilemez.”
6. 19.12.2012 tarihli ve 28502 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliği’nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“(1) Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davalı Bakanlık vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
28.09.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.