"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
SAYISI : 2022/38 E., 2023/191 K.
KARAR : Davanın reddi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen yetki tespitine itiraz davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 26. Hukuk Dairesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildi.
Davacı vekilince temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılması istenilmiş ise de; davanın niteliği gereğince kanunda ivedi şekilde sonuçlandırılması öngörüldüğünden duruşma isteminin reddine, incelemenin dosya üzerinden yapılmasına karar verilmiş olmakla; dava dosyası için Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı Bakanlık Çalışma Genel Müdürlüğünün 03.08.2017 tarihli 58736034-103.02-E.67929 sayılı yazısında, davalı Sendikanın davacı Şirkete ait "... Organize Sanayi Bölgesi ... Cad. L. sok. No: 17 ...-..." adresinde kurulu bulunan fabrika ile "... Mah. ... Cad. No:52/l ..." adresindeki satış depolama birimlerinde 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu (6356 sayılı Kanun) uyarınca işletme toplu ... sözleşmesi için yetki çoğunluğunu sağladığına dair olumlu yetki tespit yazısı verildiğini ve davalı Sendikanın toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkili olduğunun belirtildiğini, hâl böyle olmakla birlikte davacı şirkete ait "... Keresteciler Sitesi ... Sok. No:l 1 ..." adresinde bir satış/depolama biriminin daha bulunduğunu, olumlu yetki tespitinin bu birim dikkate alınmaksızın verildiğini, söz konusu olumlu yetki tespiti yazısının 11.08.2017 tarihinde davacı Şirkete tebliğ edildiğini, tespit yazısına konu edilen satış/depolama birimlerinin fabrika işyerine bağlı işyeri olması ve dolayısıyla her iki birimin ... bir işyeri olarak değerlendirilmesi gerektiğini, davacı Şirket ile davalı Sendika arasında akdedilebilecek toplu ... sözleşmesinin işyeri toplu ... sözleşmesi olduğunu ve bu sebeple yetki tespitine ilişkin çoğunluğun işçi sayısının yarısından fazla olarak belirlenmesi gerektiğini, davalı Bakanlıkça olumlu tespit yazısının hukuka aykırı şekilde tanzim edildiğini, davalı Sendikanın işyeri düzeyinde yeterli çoğunluğu sağlayamadığı için toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkili olmadığını, fabrika ve satış/depolama birimlerinin ... bir işyeri sayıldığını ve dolayısıyla davacı Şirket ile düzenlenecek bir toplu ... sözleşmesinin işletme değil işyeri düzeyinde olması ve bu sebeple yetki tespitine ilişkin çoğunluğun işçi sayısının yarısından fazla olması gerektiğini, davacı Şirketin bir an için işletme olduğunun kabulünde dahi yetki başvuru tarihi olan 31.07.2017 tarihi itibarıyla davacı Şirket çalışan sayısının %40 çoğunluğunun da davalı Sendika üyesi olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle olumlu yetki tespit belgesinin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; yetki tespit başvurularının idareye gönderilen üyelik ve üyelikten çekilme bildirimleri ile işverenler tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) yapılan işçi bildirimlerinin birlikte değerlendirilmesiyle sonuçlandığını, davalı Sendika tarafından davacı Şirkete ait işyerinde toplu ... sözleşmesi yapmak için yetki tespiti başvurusunda bulunulması üzerine Bakanlıkça yapılan inceleme sonucunda 31.07.2017 başvuru tarihi itibarıyla işletmede (işyerinde) 119 işçinin çalıştığı, 55 işçinin davalı Sendikaya üye olduğu tespit edilerek işletme yetki tespit yazısının taraflara gönderildiğini, davacı Şirkete ait 1033694.059 SGK No.lu ve 1014947 034 SGK sicil No.lu işyerleri için işveren tarafından SGK kayıtlarında ayrı ayrı bildirim bulunulması ve 05 sıra No.lu dokuma, hazır giyim ve deri ... kolunda tescil ettirilmelerinden dolayı söz konusu işyerlerinin işletme yetki tespit kapsamında değerlendirildiğini savunarak ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; davacı Şirketin tekstil işkolunda ... ve ... de olmak üzere iki adet işyerinin bulunmakla davalı Sendikanın işletme bazında yetkili olduğunu, 6356 sayılı Kanun uyarınca yetki hesaplamasında %40 nisabının dikkate alınması gerektiğini, davalı Sendikanın 31.07.2017 başvuru tarihi itibarıyla davacı Şirkete ait işyerinde toplu ... sözleşmesi imzalamaya yetkili sendika olduğunu savunarak ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 05.04.2021 tarihli ve 2019/290 Esas, 2021/371 Karar sayılı kararı ile; davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 26. Hukuk Dairesinin 16.09.2021 tarihli ve 2021/2016 Esas, 2021/1647 Karar sayılı kararı ile; başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 09.12.2021 tarihli ve 2021/11703 Esas, 2021/16366 Karar sayılı kararı ile; somut uyuşmazlıkta davacı işveren tarafından, yetki tespitine esas alınan birimlerin ... bir işyeri niteliğinde olduğu ve sendika tarafından yarıdan fazla çoğunluğun sağlanması gerektiğinin iddia edildiği, dosya kapsamına göre tespite konu birimlerin ... bir işyeri niteliğinde olup olmadığı yahut işletme niteliğinde olup olmadığı hususu duraksamaya yer vermeyecek şekilde tespit edilmediğinden, yapılan araştırmanın eksik ve hüküm kurmaya yeterli bulunmadığı, tespit konusu birimlerde yürütülen faaliyetin niteliği bakımından uzman olmayan bilirkişiler tarafından düzenlenen raporun da hükme esas alınabilecek nitelikte olmadığı, mahkemece aralarında hukuk fakültesi ... hukuku anabilim dalında görev yapan öğretim üyesi, tekstil mühendisi bilirkişi ve insan kaynakları/işletme uzmanı bilirkişilerin yer aldığı bir bilirkişi kurulunun teşkil edilmesi, tespit konusu iki birimde keşif suretiyle bilirkişi incelemesi icra edilmesi, tespit konusu birimlerin işleyişine yönelik bilgi ve belgelerin söz konusu birimlerden getirtilmesi, tespit konusu birimlerin bağımsız şekilde faaliyetinin bulunup bulunmadığının tespit edilmesi, ...’daki birimde münhasıran ...’de yer ... birimde üretilen ürünlere yönelik olarak faaliyet yürütülüp yürütülmediğinin belirlenmesi, iki birimin de merkezden yönetilip yönetilmediği ve yönetim birliği hususunun belirlenmesi, bu hususlarda tarafların beyanının alınması, yukarıda belirtilen ilkeler ışığında tespit konusu iki birimin ... organizasyonu kapsamında ... bir işyeri niteliğinde bulunup bulunmadığının duraksamaya yer vermeyecek şekilde ve somut olgularla denetime elverişli şekilde tespit edilmesi gerektiği gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; somut olayda, davacının yetki tespitine konu 2 işyeri bulunduğu, her iki işyerinin bağımsız işyeri olduğu, birbirine bağlı ... bir işyeri olmadığı, dosya kapsamına uyumlu, denetime elverişli, gerekçeli, usul ve kanuna uygun, dosya kapsamında alınan diğer raporlarla uyumlu 09.02.2023 tarihli bilirkişi raporundaki tespit ve belirlemelere itibar etmek gerektiği, davalı Sendikanın davacı işyerinde toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkili olduğuna ilişkin Bakanlık tespitinde usul ve kanuna aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; keşif yapılmaksızın bilirkişilerce rapor düzenlendiğini, müvekkili işyerlerindeki işlem ve belgelerin incelenmediğini, fabrika ve merkez ofisin hukuken birbirine bağlı olduklarını, iki birimin ... bir işyeri niteliğinde olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 41 ... ve devamı maddeleri kapsamında yetki tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası’nın “Toplu ... sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu ... sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki” kenar başlıklı 41 ... maddesinin birinci fıkrası şu şekildedir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu ... sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki tespiti için başvuru” kenar başlıklı 42 nci maddesi ise şöyledir:
“(1) Toplu ... sözleşmesi yapmak isteyen işçi sendikası Bakanlığa başvurarak yetkili olduğunun tespitini ister. İşveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren de Bakanlığa başvurarak yetkili işçi sendikasının tespitini isteyebilir.
(2) Bakanlık, kayıtlarına göre başvuru tarihi itibarıyla bir işçi sendikasının yetkili olduğunu tespit ettiğinde, başvuruyu, işyeri veya işletmedeki işçi ve üye sayısını, o işkolunda kurulu işçi sendikaları ile taraf olacak işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene altı ... günü içinde bildirir.
(3) İşçi sendikasının yetki şartlarına sahip olmadığının ya da işyerinde yetki şartlarına sahip bir işçi sendikasının bulunmadığının tespiti hâlinde, bu bilgiler sadece başvuruyu yapan tarafa bildirilir.
(4) Sigortalılığın başlangıcı ile sona ermesine ilişkin bildirimlerden yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılmayanlar, yetkili işçi sendikasının tespitinde dikkate alınmaz.
(5) Yetki tespiti ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki itirazı” kenar başlıklı 43 üncü maddesi de şu şekildedir:
“(1) Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını ... işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren; taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı ... günü içinde mahkemeye yapabilir.
(2) İtiraz dilekçesi görevli makama kayıt ettirildikten sonra mahkemeye verilir. Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin yüzde birinden daha az üyesi bulunan işçi sendikası, yetki itirazında bulunamaz.
(3) İtiraz dilekçesinde veya ekinde somut delillerin yer almaması hâlinde itiraz incelenmeksizin reddedilir. İşçi ve üye sayılarının tespitinde maddi hata ve süreye ilişkin itirazları mahkeme altı ... günü içinde duruşma yapmaksızın kesin olarak karara bağlar. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/34 md.) Bunların dışındaki itirazlar için mahkeme, duruşma yaparak karar verir ve bu karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi bir ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/34 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir.
(4) 42 nci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen işçi sendikası, altı ... günü içinde yetkili olup olmadığının tespiti için dava açabilir. Mahkeme açılan davayı o işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birini üye kaydeden işçi sendikaları ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene de bildirir. Mahkeme davayı iki ay içinde sonuçlandırır.
(5) İtiraz, karar kesinleşinceye kadar yetki işlemlerini durdurur.”
5. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 ... maddesi.
3. Değerlendirme
1. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkeme kararında ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı ve bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Bozma kararına uymuş olan mahkemenin bozma gereklerini yerine getirmesi usuli bir zorunluluktur. Bu müesseseye usuli müktesep hak veya usule ilişkin kazanılmış hak denir. Bir başka ifadeyle Mahkemece Yargıtay bozma ilâmına uyulmasıyla bozma doğrultusunda taraflar yararına usuli kazanılmış hak doğar.
3. Somut uyuşmazlıkta Dairemiz bozma kararında; işyeri ve işletme niteliğinin duraksamaya yer vermeyecek şekilde belirlenmesi için tespit konusu birimlerin işleyişine yönelik bilgi ve belgelerin söz konusu birimlerden getirtilmesi ve ... bir bilirkişi kurulu ile keşif suretiyle inceleme yapılması gerektiği açık bir şekilde belirtilmiştir. Buna karşın İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyulmuş ise de gerekli tüm bilgi ve belgeler getirtilmeden ve keşif icra edilmeden karar verilmekle bozmanın gereği yerine getirilmediğinden, yapılan araştırma yine eksik ve hüküm kurmaya yeterli bulunmamaktadır. Nitekim bozma sonrası alınan raporda da bilirkişiler değerlendirme için gerekli bilgi ve belgelerin dosya içeriğinde çok sınırlı olduğunu belirttiği görülmektedir.
4. Bu açıklamalara göre bozma kararında belirtildiği gibi, tespit konusu birimlerin işleyişine yönelik bilgi ve belgeler söz konusu birimlerden getirtilmeli, tespit konusu iki birimde de keşif suretiyle bilirkişi incelemesi icra edilmeli, tespit konusu birimlerin bağımsız şekilde faaliyetinin bulunup bulunmadığı tespit edilmeli, ...’daki birimde münhasıran ...’de yer ... birimde üretilen ürünlere yönelik olarak faaliyet yürütülüp yürütülmediği belirlenmeli, iki birimin de merkezden yönetilip yönetilmediği ve yönetim birliği hususu belirlenmeli, yukarıda belirtilen ilkeler ışığında tespit konusu iki birimin ... organizasyonu kapsamında ... bir işyeri niteliğinde bulunup bulunmadığı duraksamaya yer vermeyecek şekilde ve somut olgularla denetime elverişli şekilde tespit edilmeli ve oluşacak sonuca göre karar verilmelidir. İlk Derece Mahkemesince belirtilen hususlar gözetilmeden karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
22.....2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.