"İçtihat Metni"
I. BAŞVURU
Başvurucu vekili dilekçesinde; aynı işveren tarafından aynı vakıalara dayanılarak ... sözleşmeleri feshedilen iki işçinin açmış oldukları işe iade davalarında ... Bölge Adliye Mahkemesi 27. ve 50. Hukuk Dairelerinin farklı kararlar verdiğini, her iki karar arasındaki farklılığın eşitlik ilkesine aykırı olduğunu, kararlar arasındaki çelişkinin hukuk güvenliğinin sağlanması açısından giderilmesi gerektiğini belirterek uyuşmazlığın giderilmesini talep etmiştir.
II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU KARARI
... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 23.12.2022 tarihli ve 2022/74 Esas sayılı kararı ile; başvuru konusu ... Bölge Adliye Mahkemesi 27. Hukuk Dairesi ve 50. Hukuk Dairesi kararları değerlendirilerek her iki davada da fesihlerin, 07.08.2014 tarihli ve 29081 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Merkezi Kayıt Kuruluşunun Kuruluş, Faaliyet, Çalışma ve Denetim Esasları Hakkında Yönetmelik'in (Yönetmelik) 19 uncu maddesi uyarınca yasak olmasına rağmen işçinin eşinin borsada pay senedi alıp sattığı gerekçe gösterilerek yapıldığını, Dairelerin fesihlere ilişkin değerlendirmelerinin ve ulaştıkları sonuçların farklı olduğunu, söz konusu davaların konu ve niteliği birlikte değerlendirildiğinde aralarında 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 35 inci maddesinde belirtildiği şekilde uyuşmazlık bulunduğu ve uyuşmazlığın 50. Hukuk Dairesi kararı doğrultusunda giderilmesi gerektiği yönünde karar verilmiştir.
III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR
A. ... Bölge Adliye Mahkemesi 27. Hukuk Dairesinin 30.03.2022 Tarihli ve 2022/701 Esas., 2022/771 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacı işçinin ... sözleşmesinin haklı veya geçerli neden olmaksızın işverence feshedildiğini beyanla feshin geçersizliğinin tespiti ile işe iadesini istediği, davalının istinaf sebeplerine göre taraflar arasındaki uyuşmazlığın feshin haklı ya da geçerli nedene dayanıp dayanmadığı noktasında toplandığı, İlk Derece Mahkemesinin isabetli bulunan gerekçesine göre davacının eşinin borsada hisse senedi alım satım işlemi yaptığının tespit edilmesi üzerine ... sözleşmesinin işverence feshedildiği, davalı Kurumun Yönetmelik'inde işyerinde çalışanların eşlerinin borsada alım satım işlemi yapamayacaklarının düzenlendiği, davacının eşini yönlendirmesiyle hisse senedi alım satımı yaptığı ve bundan dolayı pay piyasasında işlem yapan üçüncü kişilerin zararına neden olduğu veya kendisinin haksız ve sebepsiz zenginleşmesine yol açan herhangi bir işlemin olduğuna dair delil veya belge bulunmadığı, Yönetmelik'te bulunan düzenlemenin amacının haksız kazancın veya başkaca kişilerin zarar etmesinin önüne geçmek olduğu, bu nedenle eşinin hisse senedi aldığından haberdar olmadığını belirten ve hizmet süresi yaklaşık 16 yıl olan davacının ... sözleşmesinin feshinin ölçülü olmadığı ve feshin geçerli olduğunun ispatlanamadığı gerekçesiyle 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi gereğince davalının istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
B. ... Bölge Adliye Mahkemesi 50. Hukuk Dairesinin 13.10.2022 Tarihli ve 2022/1731 Esas, 2022/1596 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacı işçinin ... sözleşmesinin haklı veya geçerli neden olmaksızın işverence feshedildiğini beyanla feshin geçersizliğinin tespiti ile işe iadesini istediği, İlk Derece Mahkemesince feshin geçerli nedene dayandığı kabul edilerek davanın reddine karar verildiği, davacı istinaf sebebine göre taraflar arasındaki uyuşmazlığın feshin geçerli nedene dayanıp dayanmadığı noktasında toplandığı, İlk Derece Mahkemesinin isabetli bulunan gerekçesine göre davacının eşinin borsada hisse senedi alım satım işlemi yaptığının tespit edilmesi üzerine ... sözleşmesinin işverence feshedildiği, davalı Kurumun Yönetmelik'inde işyerinde çalışanların eşlerinin borsada alım satım işlemi yapamayacaklarının düzenlendiği, Yönetmelik ile getirilen yasağın temel amacının kamusal menfaat olduğu, bu yasak ile faaliyet alanı ve sermaye piyasası araçları kapsamında gizli ve önemli bilgilerin paylaşılması veya kötüye kullanımının, çalışanlar arasında ise bilgi asimetrisi riskinin önlenmesinin amaçlandığı, davalı işverenin faaliyet alanının sermaye piyasası araçları ve bunlara bağlı hakları elektronik ortamda üyeler ve hak sahipleri itibarıyla kayden izlemek, bu araçların merkezi saklamasını yapmak olduğu, davalının Kamuyu Aydınlatma Platformunun işleticisi olduğu, aynı zamanda sermaye piyasasında gerçekleştirilen işlemlerin verilerinin depolamasını yaptığı, davalı tarafça yapılan işin niteliği ve getirilen yasal düzenlemenin kamu menfaati amacı gözetildiğinde, sektörün gereği olarak çalışma ilişkisinin temelinde güvenin daha güçlü yer aldığı, bu durumda ... ilişkisinin zedelendiği, işverenin davacı ile çalışmaya devam etmesinin kendisinden beklenemeyeceği gerekçesiyle 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi gereğince davacının istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
IV. GEREKÇE
A. Uyuşmazlık
Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinin yukarıda açıklanan kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlık, ... sözleşmelerinin feshinin geçerli nedene dayanıp dayanmadığına ilişkindir.
B. İlgili Hukuk
1. Bölge adliye mahkemelerinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinde yer alan düzenlemedir.
2. 5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde yer alan düzenlemeye göre; “Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek” bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
3. 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre ise; “(3) numaralı bende göre yapılacak istemler, ceza davalarında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hukuk davalarında ise ilgili hukuk dairesine iletilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı uyuşmazlık bulunduğuna kanaat getirmesi durumunda ilgili ceza dairesinden bir karar verilmesini talep eder. Uyuşmazlığın giderilmesine ilişkin olarak dairece bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir.”
4. 4857 sayılı ... Kanunu'nun 18 inci maddesi.
5. 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nun (6362 sayılı Kanun) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (p) bendinde yer alan düzenleme şu şekildedir:
"MKK: Sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesine ilişkin işlemleri gerçekleştirmek, kaydileştirilen bu araçları ve bunlara bağlı hakları, elektronik ortamda, üyeler ve hak sahipleri itibarıyla kayden izlemek, merkezî saklamasını yapmak ve Kurul tarafından sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde verilen diğer görevleri yerine getirmek üzere kurulmuş bulunan özel hukuk tüzel kişiliğini haiz Merkezî Kayıt Kuruluşu Anonim Şirketini,"
6. 6362 sayılı Kanun'un 81 inci maddesinde yer alan düzenleme şu şekildedir:
"(1) Merkezî Kayıt Kuruluşu, sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesine ilişkin işlemleri gerçekleştirmek, kaydileştirilen bu araçları ve bunlara bağlı hakları, elektronik ortamda, üyeler ve hak sahipleri itibarıyla kayden izlemek, bu araçların merkezî saklamasını yapmak üzere kurulmuş, özel hukuk tüzel kişiliğini haiz anonim şirkettir.
(2) MKK’nın kuruluş, faaliyet, üyelik, çalışma ve denetim esasları, gelirleri ve kâr payı dağıtım esasları Kurul tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
(3) MKK, birinci fıkrada yer alan görevlerin yanı sıra aşağıda sayılan faaliyetleri de yerine getirir:
a) 6102 sayılı Kanun ve ilgili diğer mevzuatta yer alan kurumsal yönetim ilkelerine şirketlerin uyumunu sağlamaya yönelik olarak şirketler ile ortaklarının ve yatırımcılarının iletişiminin sağlanabileceği elektronik bir platform oluşturmak
b) Sermaye piyasalarına ilişkin verilerin ... bir noktada toplanmasını sağlamaya yönelik elektronik bir veri bankası oluşturmak, Kurulun belirleyeceği ilkeler çerçevesinde verilerin kullanımını sağlamak
c) Kurul tarafından sermaye piyasası ve ilgili mevzuat çerçevesinde verilen diğer görevleri ve düzenlemelerin gerektirdiği işlemleri yapmak
ç) İlgili mevzuata göre yetkilendirilmek kaydıyla, lisanslı depolar tarafından düzenlenen ürün senetlerinin kaydileştirilmesine, bunların ve bunlara bağlı hakların elektronik ortamda kayden izlenmesine ilişkin işlemleri yürütmek ve bunlara ilişkin platform oluşturmak
(4) Kurul tarafından çıkarılan düzenlemeler çerçevesinde MKK, ... ve işlemleri ile ilgili olarak gerekli gördüğü hususlarda üyelerinden bilgi ve belge istemeye ve inceleme yapmaya yetkilidir. Üyeler, MKK’nın görev alanına giren hususlarda özel mevzuatında yer alan hükümlere dayanarak bilgi vermekten imtina edemezler.
(5) MKK ve üyeleri, kayıtların yanlış tutulmasından dolayı hak sahiplerinin uğrayacağı zararlardan kusurları oranında sorumludur.
(6) Kurul, MKK’nın gözetim ve denetim merciidir. Kurul, sermaye piyasası araçlarının kayden izlenmesi ile gerekli gördüğü diğer hususların yerine getirilmesini, her türlü bilgi ve belgenin yazılı ya da elektronik ortamda, talebi üzerine veya düzenli olarak gönderilmesini MKK ile bu kuruluşun üyelerinden isteyebilir.
"
7. Yönetmelik'in 19 uncu maddesinde yer alan düzenleme şu şekildedir:
"(1) MKK’nın yöneticileri ve personeli ile bunların eşleri ve velayeti altındaki çocukları, ikinci fıkrada sayılan sermaye piyasası araçları saklı kalmak üzere, Kanun uyarınca kurulan borsa bünyesindeki piyasa, pazar, platform ve sistemler ile bu borsanın piyasa işleticisi olduğu başka borsaların piyasalarında işlem gören sermaye piyasası araçlarında doğrudan veya dolaylı olarak alım satım işlemleri gerçekleştiremezler ve bu sermaye piyasası araçlarını ellerinde bulunduramazlar.
(2) MKK’nın yöneticileri ve personeli ile bunların eşleri ve velayeti altındaki çocukları, TCMB, Hazine ve Maliye Bakanlığı ve 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde kurulan varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen araçlarda ve Kanun uyarınca kurulan borsa bünyesindeki piyasa, pazar, platform ve sistemler ile bu borsanın piyasa işleticisi olduğu başka borsaların piyasalarında işlem görmeyen sermaye piyasası araçlarında işlem gerçekleştirebilirler.
(3) MKK’nın yöneticileri ve personeli ile bunların eşleri ve velayeti altındaki çocukları, ... emeklilik fonlarında işlem gerçekleştirebilirler. Yatırım fonu katılma paylarından yalnızca borçlanma araçları şemsiye fonlarına bağlı fonlar, kıymetli madenler şemsiye fonlarına bağlı fonlar ve para piyasası şemsiye fonlarına bağlı fonlar ile katılım şemsiye fonlarına bağlı fonlardan katılım döviz fonu, kira sertifikası katılım fonu, kısa vadeli kira sertifikası katılım fonu ve altın katılım fonu katılma paylarında işlem yapılabilir.
(4) MKK’nın yöneticileri ve personeli ile bunların eşleri ve velayeti altındaki çocuklarının miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri, mahkeme kararı veya cebrî icra yoluyla elde ettikleri sermaye piyasası araçlarından bu madde kapsamında alım satımına izin verilenler dışındakileri, söz konusu sermaye piyasası araçlarının hesaplarına geçmesini müteakip 30 gün içinde eşleri ve velayeti altındaki çocukları dışındakilere satılmak, pozisyon kapatılmak veya devredilmek suretiyle elden çıkarmaları zorunludur.
(5) MKK’da yeni göreve başlayan Yönetim Kurulu üyeleri ve personel ile bunların eşleri ve velayetleri altındaki çocuklarının sahip oldukları, bu maddede alım satımına izin verilenler dışındaki sermaye piyasası araçlarının ilgililer tarafından göreve başladıkları tarihten itibaren 30 gün içinde satılmak, pozisyon kapatılmak veya devredilmek suretiyle elden çıkarılması zorunludur.
(6) Bu maddede düzenlenen hususlar, MKK yöneticileri ve personeli ile bunların eşleri ve velayeti altındaki çocuklarının vekâleten yönetilen hesapları ile bunlar tarafından vekâleten yönetilen ya da bu sonucu doğuracak şekilde işlem gerçekleştirilen hesaplar için de geçerlidir.
(7) MKK yöneticileri ve personeli ile bunların eşleri ve velayeti altındaki çocuklarının bu madde hükümlerine uyumunun izlenmesi ve sağlanması amacıyla MKK tarafından organizasyon yapısına uygun bir birim görevlendirilir.
(8) Bu madde hükmüne aykırı hareket eden yönetim kurulu üyelerinin tespiti halinde borsa genel kurulu en geç otuz gün içerisinde ilgili yönetim kurulu üyesinin görevden alınması gündemiyle Kurulca olağanüstü toplantıya çağrılır. MKK’nın diğer yönetici ve personeli ise bu madde hükmüne aykırılığı tespit edildiği tarihten itibaren görevlerinden istifa etmiş sayılır."
C. Değerlendirme
1. İşçinin ... sözleşmesini ihlal edip etmediğinin tespitinde, sadece asli edim yükümlülükleri değil; kanundan veya dürüstlük kuralından doğan yan edim yükümlülükleri ile yan yükümlerin de dikkate alınması gerekir. Sadakat yükümü, sözleşmenin taraflarına sözleşme ilişkisinden doğan borçların ifasında, karşı tarafın şahsına, mülkiyetine ve hukuken korunan diğer varlıklarına zarar vermeme, keza sözleşme ilişkisinin kapsamı dışında sözleşme ile güdülen amacı tehlikeye sokacak özellikle karşılıklı duyulan güveni sarsacak her türlü davranıştan kaçınma yükümlülüğünü yüklemektedir (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 12.01.2021 tarihli ve 2020/8871 Esas, 2021/425 Karar sayılı kararı).
2. Başvuru konusu kararlara ait davalarda; ... sözleşmelerinin işverence feshedilmesi üzerine, davacıların feshin geçersizliğinin tespiti ile işe iade istemli dava açtıkları anlaşılmaktadır. Bu davaların sonucunda ... Bölge Adliye Mahkemesi 27. Hukuk Dairesince; Yönetmelik'in İlgili Hukuk kısmının (6) numaralı paragrafında yer verilen 19 uncu maddesinde, işyerinde çalışanların eşlerinin borsada alım satım işlemi yapamayacaklarının düzenlendiği, davacının eşini yönlendirmesiyle hisse senedi alım satımı yaptığı ve bundan dolayı pay piyasasında işlem yapan üçüncü kişilerin zararına neden olduğu veya kendisinin haksız ve sebepsiz zenginleşmesine yol açan herhangi bir işlemin olduğuna dair delil veya belge bulunmadığı, Yönetmelik'te bulunan düzenlemenin amacının haksız kazancın veya başkaca kişilerin zarar etmesinin önüne geçmek olduğu, bu nedenle eşinin hisse senedi aldığından haberdar olmadığını belirten ve yaklaşık 16 yıllık kıdemi olan davacının ... sözleşmesinin feshinin ölçülü olmadığı ve feshin geçerli olduğunun ispatlanamadığı gerekçesiyle İlk Derece Mahkemesince feshin geçersizliğinin tespiti ile işçinin işe iadesine karar verilmesinde isabetsizlik bulunmadığı sonucuna ulaşıldığı hâlde ... Bölge Adliye Mahkemesi 50. Hukuk Dairesince; davalı Kurumun Yönetmelik'ine göre işyerinde çalışanların eşlerinin borsada alım satım işlemi yapamayacaklarının düzenlendiği, Yönetmelik ile getirilen yasağın temel amacının kamusal menfaat olduğu, bu yasak ile faaliyet alanı ve sermaye piyasası araçları kapsamında gizli ve önemli bilgilerin paylaşılması veya kötüye kullanım durumunun, çalışanlar arasında ise bilgi asimetrisi riskinin önlenmesinin amaçlandığı, davalının Kamuyu Aydınlatma Platformunun işleticisi olduğu, aynı zamanda sermaye piyasasında gerçekleştirilen işlemlerin verilerinin depolamasını yaptığı, davalı tarafça yapılan işin niteliği ve getirilen yasal düzenlemenin kamu menfaati amacı dikkate alındığında, sektörün gereği olarak çalışma ilişkisinin temelinde güvenin daha güçlü yer aldığı, bu durumda ... ilişkisinin zedelendiği, işverenin davacı ile çalışmaya devam etmesinin kendisinden beklenemeyeceği gerekçesiyle İlk Derece Mahkemesince feshin geçerli nedene dayandığından bahisle işe iade davasının reddedilmesinde isabetsizlik bulunmadığı kabul edilmiştir.
3. Başvuru konusu kararlarda; davalı işveren Merkezi Kayıt Kuruluşu AŞ'nin sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde kendisine verilen görevleri yerine getirmek amacıyla kurulduğu, işverenin 6362 sayılı Kanun kapsamında kamusal menfaatin korunması amacıyla Kanun'la tanımı yapılmış bir kısım finansal görevleri icra ettiği, ... sözleşmelerinin parçası olarak kabul edilen ve 6362 sayılı Kanun'a dayanılarak hazırlanan Yönetmelik uyarınca davalı işveren Merkezi Kayıt Kuruluşu AŞ'nin çalışanları ile bunların eşleri ve velayeti altındaki çocuklarının bir kısım borsalarda alım satım yapmalarının yasaklandığı, işverenin yapılan işin niteliği gereği güvenirliliğin sağlanması ve manipülatif işlemlerin önlenmesine yönelik olarak çalışanların, eşlerinin ve velayetleri altındaki çocuklarının söz konusu yasaklara uygun davrandıklarını takip etmesi gerektiği, işverenin icra ettiği finansal görevler nedeniyle işçinin eşinin borsada işlem yapmasının taraflar arasındaki ... ilişkisini sarsacak nitelikte olduğu değerlendirilerek davalı işveren Merkezi Kayıt Kuruluşu AŞ tarafından Yönetmelik'in 19 uncu maddesini ihlal eden işçinin ... sözleşmesini feshinin geçerli nedene dayandığı anlaşılmıştır.
4. Bu açıklamalara göre başvuru konusu Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasındaki uyuşmazlığın, davacının ... sözleşmesinin feshinin geçerli nedene dayandığına dair ... Bölge Adliye Mahkemesi 50. Hukuk Dairesinin 13.10.2022 tarihli kararı doğrultusunda giderilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
V. KARAR
1. Uyuşmazlığın, ... sözleşmesinin feshinin geçerli nedene dayandığına dair ... Bölge Adliye Mahkemesi 50. Hukuk Dairesi kararı doğrultusunda giderilmesine,
2. Dosyanın talepte bulunan ... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna gönderilmesine,
3. Karardan bir örneğin Bölge Adliye Mahkemelerinin hukuk dairelerine bildirilmesi için Hâkimler ve Savcılar Kurulu Genel Sekreterliğine gönderilmesine,
14.02.2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.