"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/1123 E., 2023/1431 K.
KARAR : Davanın reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 4. ... Mahkemesi
SAYISI : 2018/77 E., 2019/14 K.
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen sendika şube yönetim kurulu üyeliğinin sona erdiğinin tespiti davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiş, kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararının davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Dairemizin 15.01.2020 tarihli ve 2019/8202 Esas, 2020/318 Karar sayılı kararı ile hükmün onanmasına karar verilmiştir.
Davalılardan ... 'nun ... başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesince 2020/10035 başvuru numaralı ve 16.03.2023 tarihli karar ile; davalı ... 'nun 2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası'nın (Anayasa) 51 inci maddesinde güvence altına alınan sendika hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere dosyanın ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince, Anayasa Mahkemesi kararı üzerine yapılan yargılama sonunda davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı ... ... şubesinin 19.02.2017 tarihli Genel Kurulunda, yönetim kurulunda yer alan kişilerden davalı ... 'nun, yapılan incelemede 01.09.2016 tarihli ve 672 sayılı Olağanüstü Hâl Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (672 sayılı KHK) kapsamında memuriyetine son verildiğinin anlaşıldığını, davalı ... ... şubesine bu kişinin bulunduğu kurullarda değişiklik yapılması gerektiği bildirilmiş olmasına rağmen herhangi bir değişiklik yapılmayacağının bildirildiğini, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu'nun (4688 sayılı Kanun) 14 üncü maddesinde "Kamu görevlileri çalıştıkları işyerinin girdiği hizmet kolunda kurulu bir sendikaya üye olabilirler." ve aynı Kanun'un 16 ncı maddesinde "... Çekilme, göreve son verilmesi veya sair nedenlerle kamu görevinden ayrılanların üyelikleri, sendika şubesi, sendika veya konfederasyon organlarındaki görevleri, farklı bir hizmet koluna giren kuruma atananlardan sendika üyesi olanların ise üyelikleri, varsa sendika şubesi ve sendika organlarındaki görevleri sona erer. Ancak varsa konfederasyon organlarındaki görevleri devam eder. Emekliye ayrılanların sendika şubesi, sendika veya konfederasyon organlarındaki görevleri seçildikleri dönemin sonuna kadar devam eder." hükmünün yer aldığını, olağanüstü hâl kapsamında çıkarılan ve Resmî Gazete'de yayımlanan kanun hükmünde kararnamelerdeki kamu personeli ile ilişkili tedbirler ile ilgili maddede "... kamu görevinden çıkarılan kişilerin, mahkûmiyet kararı aranmaksızın, rütbe ve/veya memuriyetleri alınır ve bu kişiler görev yaptıkları teşkilata yeniden kabul edilmezler; bir daha kamu hizmetinde istihdam edilmezler, doğrudan veya dolaylı olarak görevlendirilemezler; bunların uhdelerinde bulunan her türlü mütevelli heyet, kurul, komisyon, yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu üyeliği ve sair görevleri de sona ermiş sayılır. ..." denildiğini, üyeliği sona eren kişi genel kurulda seçilemeyeceği hâlde davalı ... 'nun Sendika Yönetim Kuruluna (eş başkan) seçildiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davalı ... 'nun ... yönetim kurulu üyeliğinin sona erdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalılar vekili cevap dilekçesinde; ... Valiliği İl Dernekler Müdürlüğünün tüzel kişiliği bulunmadığı için taraf ve dava ehliyeti bulunmadığını, ayrıca sendikal ve siyasal hakların kullanılması ile ilgili işlemlerle valilikler bünyesinde il emniyet müdürlüklerine bağlı sendikalar masasının ilgilendiğini, dernek olmayan davalı ... ile ilgili ... ve işlemler konusunda ... İl Dernekler Müdürlüğünün dava ve taraf ehliyetinin bulunmadığını, davanın genel kurula ilişkin bildirimin üzerinden bir yıl geçtikten sonra açıldığını, süresi içerisinde açılmayan davanın reddi gerektiğini, 672 sayılı KHK'nın 1 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan düzenlemenin "kamu kurum ve kuruluşlarında uhdesinde yönetim kurulu üyeliği bulunanlar" ile ilgili olduğunu, oysa eldeki uyuşmazlığın tarafının kamu kurumu değil, bir sendika olduğunu, 4688 sayılı Kanun'un 18 inci maddesinde resen kamu görevine son verilmesi hâlinde açılacak dava sonuçlanıncaya kadar ilgili kişinin sendikadaki görevinin ve dolayısıyla üyeliğinin devam edeceğinin belirtildiğini, davalı ... 'nun 672 sayılı KHK ile kamu görevinden ihracının ardından hukuksal sürecin devam ettiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
III. İHLAL KARARINDAN ÖNCEKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. İlk Derece Mahkemesi Kararı
İlk Derece Mahkemesinin 09.01.2019 tarihli ve 2018/77 Esas, 2019/14 Karar sayılı kararı ile; ilgili kişinin mevcut başvurusunun Olağanüstü Hâl İşlemleri İnceleme Komisyonunda inceleme aşamasında olduğu, şu hâlde Olağanüstü Hâl İşlemleri İnceleme Komisyon kararı ve yine sonrasında olur ise idari yargı yolu neticesine göre üyelik şartının ortadan kalkacağının değerlendirildiği, 672 sayılı KHK'nın 2 nci maddesinin ikinci fıkrasının sendikal haklara ilişkin bir kısıtlama getirmediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
B. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
C. Bölge Adliye Mahkemesi Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin 23.10.2019 tarihli ve 2019/1010 Esas, 2019/1520 Karar sayılı kararıyla; somut uyuşmazlıkta davalı ... 'nun ... Üniversitesinde profesör kadrosunda görev yapmakta iken 01.09.2016 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 672 sayılı KHK'ya ekli liste ile memuriyetten ihraç edildiği, davalı ... 'nun memuriyetten ihraç kararı sonrası ... ... şubesinin 19.02.2017 tarihinde gerçekleştirilen Olağan Genel Kurulunda sendika yönetim kurulu üyeliğine seçildiği, 672 sayılı KHK'nın 2 nci maddesinin işçileri ve kamu görevlilerini kapsadığı, söz konusu maddede meslekten çıkartılanların yeniden kamu görevlerine kabul edilemeyeceklerinin ve söz konusu kişilerin mütevelli heyet, kurul, komisyon, yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu üyeliği vs. görevlerinin sona ermiş sayılacağının belirtildiği, bu maddenin kamu görevlilerinin meslekten ihraca ilişkin karara karşı açmış oldukları davanın sonucunun beklenmesine ilişkin istisnai bir hükmü içermediği, 672 sayılı KHK ile kamu görevinden çıkarıldığı anlaşılan davalının, 4688 sayılı Kanun'un 16 ncı maddesinin beşinci fıkrası gereğince sendika üyeliğinin dolaylı olarak sona erdiği, 19.02.2017 tarihli davalı Sendikanın Olağan Genel Kurulu sonrası seçim ile yönetim kurulu üyeliğine seçilmesinin usul ve kanuna aykırı olduğu gerekçesiyle İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
D. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
E. Yargıtay Kararı
Dairemizin 15.01.2020 tarihli ve 2019/8202 Esas, 2020/318 Karar sayılı kararı ile; hükmün onanmasına karar verilmiştir.
IV. ANAYASA MAHKEMESİ KARARI VE İHLAL KARARINDAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. ... Başvuru
Kesinleşen karara karşı davalı ... Anayasa Mahkemesine ... başvuruda bulunmuştur.
B. Anayasa Mahkemesi Kararı
1. Anayasa Mahkemesinin 16.03.2023 tarihli ve 2020/10035 Başvuru numaralı kararı ile; 4688 sayılı Kanun'un 18 inci maddesinde haklarında kamu görevinden çıkarılmaya ilişkin yargısal süreçlerin devam ettiği kişilerin sendika üyeliklerinin korunacağının ifade edildiği, dolayısıyla somut olayda kamu görevinden çıkarılmasına ilişkin olarak hakkında kesinleşmiş herhangi bir yargısal karar bulunmayan ve bu sebeple 4688 sayılı Kanun'un 18 inci maddesinin yoruma ihtiyaç bırakmayacak açıklıktaki hükmü uyarınca sendika üyeliği devam eden başvurucu hakkında Kanun'un açık lafzıyla çelişen bir şekilde sendika üyeliğinin sona erdiğinin tespiti şeklinde hüküm verilmesinin bariz bir takdir hatası teşkil ettiği, bu durumda başvurucunun sendika üyeliğinin sona erdiğine ilişkin tespit hükmünün yasal dayanağının bulunmadığı sonucuna ulaşıldığı, açıklanan gerekçelerle Anayasa'nın 51 inci maddesinde güvence altına alınan sendika hakkının ihlal edildiğine karar verilmiştir.
2. Anayasa Mahkemesince ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak amacıyla dosyanın Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
C. Bölge Adliye Mahkemesi Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; Anayasa Mahkemesinin hak ihlali sonucunda yeniden yapılan yargılama sonucunda, davalının kamu görevinin hukuken sona erdiğine ilişkin bir yargı kararı bulunmadan sendika üyeliğinin son bulduğuna ilişkin dava açıldığı, henüz yargısal sürecin tamamlanmamış olduğu, bu nedenle sendika üyeliğinin devam ettiği, salt kanun hükmünde kararname ile kamu görevinden çıkartılmasının sendika üyeliğinin sona ermesi için gerekçe olamayacağı, 4688 sayılı Kanun'un 18 inci maddesinde haklarından kamu görevinden çıkarılmaya ilişkin yargısal süreçler devam eden kişilerin sendika üyeliklerinin korunacağı ifade edildiğinden, somut olayda kamu görevinden çıkarılmasına ilişkin olarak kesinleşmiş bir yargısal karar bulunmayan davalının bu nedenle 4688 sayılı Kanun'un 18 inci maddesinin açık hükmü gereğince sendika üyeliğinin devam ettiği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; Bölge Adliye Mahkemesince davalı ... 'nun kamu görevinden ihracına ilişkin yargısal sürecin sonuçlanıp sonuçlanmadığı hususu araştırılmadan karar verilmesinin hukuka aykırı olduğunu belirterek kararın bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, şube yönetim kurulu üyesi seçilen kişinin yönetim kurulu üyeliğinin sona erdiğinin tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Anayasa'nın 148 inci maddesinin üçüncü fıkrası şöyledir:
"Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır."
2. 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50 inci maddesinin ilk iki fıkrası şöyledir:
"(1) Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir. Ancak yerindelik denetimi yapılamaz, idari eylem ve işlem niteliğinde karar verilemez.
(2) Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir."
3. 4688 sayılı Kanun'un "Sendika üyelerinin ve yöneticilerinin güvencesi" kenar başlıklı 18 inci maddesinin son fıkrası şöyledir:
"Görevden uzaklaştırma, re’sen emeklilik, göreve son verilmesi, tayin veya sair hallerde görevlinin mahkemeye başvurması halinde, mahkeme kararı kesinleşinceye kadar sendikadaki görevi devam eder."
4. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davacı vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davacı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
05.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.