"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
SAYISI : 2021/1182 E., 2023/520 K.
KARAR : Davanın kısmen kabulü
Taraflar arasında ... 2. ... Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin kararının kaldırılmasına İlk Derece Mahkemesinin kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı taraflar vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 1987 ile 2010 tarihleri arasında davalı işverenin yurt dışında bulunan şantiyelerinde topoğraf ve kaynakçı olarak çalıştığını, son net ücretinin saat başı 19,00 ... Riyali (...) olmakla birlikte üç öğün yemek, barınma ve ısınma gibi gereksinimlerinin de işverence karşılandığını, ... sözleşmesinin davalı tarafından haklı neden olmaksızın sonlandırılarak davacının ...’ye gönderildiğini ileri sürerek, kıdem ve ihbar tazminatlarına hükmedilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili, zamanaşımı def’inde bulunarak, davacının Gama Qatar/Al Moushegah Şirketinde çalıştığını, davalı Şirkete karşı husumet ileri sürülemeyeceğini, davacının aldığı son ücretin bordrolarda görünen ücret olduğunu, davacıya çalışma dönemleri sonunda ödemeler yapıldığını, davacının ibraname ve feragatname belgeleri imzaladığını savunmak suretiyle davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 10.09.2020 tarihli kararı ile; toplanan delillere ve bilirkişi raporuna göre, davacının hizmet döküm bilgisinde davalı Şirkete ait değişik işyerlerinde çalışmasının olduğu, çalışma aralarında geçen sürenin 10 yıldan fazla olmaması nedeniyle zamanaşımı itirazının dikkate alınmadığı, davalının sunduğu “Final Settlement and Release" başlıklı belge ve yurt dışı ... sözleşmesine göre aylık ücretinin 9.125,00 ... Riyali olduğu (saatlik ücreti 40,56 ... Riyali) ancak dava dilekçesinde son olarak saat ücretinin 19,00 ... Riyali olduğunun belirtilmesi nedeniyle taleple bağlı kalındığından saat ücretinin net 19,00 ... Riyali ve ilave menfaatlerin aylık 545,25 ... Riyali olarak kabul edildiği, davacının çalışmasının ... bitimi nedenine bağlı olarak işverenin feshi ile gerçekleşmiş olması sebebiyle davacının kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanmış olduğu, yapılan ... sözleşmelerinin sonunda davacıya toplamda 19.748,05 ... Riyali kıdem tazminatı ve 1.936,32 ... Riyali ihbar tazminatı ödemesi yapıldığının anlaşıldığı bu tutarların mahsubu sonucunda ise davacının 94.386,36 ... Riyali kıdem tazminatı ve 7.411,39 ... Riyali ihbar tazminatı bakiye alacağının bulunduğu tespit edildiği gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili ve katılma yolu ile davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
C. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin 25.02.2021 tarihli ve 2021/83 Esas, 2021/487 Karar sayılı kararıyla; davacının 24.09.1987 ile 22.08.2010 tarihleri arasında kesintili şekilde davalı şirketin yurt dışı şantiyelerinde topoğraf/kaynakçı olarak çalıştığı, “Final Settlement and Release” başlıklı belge ile yurt dışı hizmet sözleşmesinde belirtilen ücret dikkate alınmak ve davacının talebiyle bağlı kalınmak suretiyle tespit edilen aylık ücretin dosya kapsamıyla uyumlu olduğu, yemek ve barınma bedelinin yurt dışı çalışmasına ilişkin emsal nitelikteki dosyalardaki tespitler de dikkate alınarak 150,00 USD karşılığı ... Riyali olarak belirlenmesinde bir hatanın bulunmadığı, davacının kesintili olarak çalıştığı, önceki dönemlerin tasfiye edilmediği, ibranamelerin miktar içermemesi sebebiyle geçerli kabul edilemeyeceği, kesintili çalışma süresi belirlenerek fesih tarihindeki kur üzerinden kıdem tazminatı tavanı da dikkate alınarak hesaplanan kıdem ve ihbar tazminatından dosya içerisinde bulunan İngilizce ve Türkçe olarak düzenlenen imzalı dönem bordroları, “Final Settlement and Release” başlıklı belge gereğince yapılan ödemeler mahsup edilerek alacak miktarının tespitinde ve %5 genel sağlık sigortası (GSS) primi dikkate alınarak yapılan brütleştirmede bir hatanın bulunmadığı gerekçesiyle davacı ve davalı tarafların istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 03.....2021 tarihli ve 2021/5573 Esas, 2021/9894 Karar sayılı ilâmı ile; dava dilekçesinde davacının 1987 ile 2010 tarihleri arasında davalı şirketin yurt dışı şantiyelerinde geçen hizmeti yönünden talepte bulunulmuş olup, hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının 24.09.1987 - 26.11.1991, ....01.1992 - 22.05.1993, ....07.1994 - 02.04.1996, 01.05.1996 - 15.07.1998, 21.07.1998 - 29.12.1998, 05.01.1998 - 29.12.1999, 05.01.1999 - 11.04.2001, 02.08.2001 - 30.11.2002, 03.02.2003 - 31.05.2005, 20.07.2005 - 21.12.2007, 21.02.2008 - 22.08.2010 tarihleri arasında aralıklı şekilde olmak üzere toplam 8319 gün hizmetinin bulunduğunun tespit edildiği belirtilerek hesaplamalara dayanak yapılmış ise de, dosyada yer alan belgelere göre; ....07.1994 - 02.04.1996, 01.05.1996 - 15.07.1998, 21.07.1998 - 29.12.1998 ve 05.01.1999 - 11.04.2001 arası dönemlerde davacının sırasıyla ... Batıkent ... İnşaatı, İzmit Kentsel Su Temin Projesi, ... ve Kemerköy şantiyelerinde çalıştığı anlaşılmakla, bu dönemlerin yurt dışı çalışması olarak değerlendirilmesi ve hesaplamalara dâhil edilmesinin hatalı olduğu, ayrıca davalı tarafça çalışma dönemleri sonrasında ... ilişkisinin her defasında sona erdirildiğini ve kanuni hakların ödendiğini savunularak dosyaya 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 01.07.2012 tarihinden önceki döneme ilişkin olarak Türkçe düzenlenen ibranameler ile bir kısım ödeme belgelerinin sunulmuş olduğu, hükme dayanak alınan bilirkişi raporunda davacının aralıklı geçen tüm hizmet dönemi birleştirilerek, son ücrete göre hesaplama yapılmak ve makbuz niteliğinde kabul edilen ibranamelerdeki tutarlar mahsup edilmek suretiyle alacakların belirlenmesi cihetine gidilmiş olduğu ne var ki izlenen yöntemin isabetli olmadığı, Mahkemece fotokopisi sunulan ödeme ve ibraname belgelerinin asılları getirtilerek, davacı asılın diyecekleri sorulmak suretiyle geçerlilik denetimi yapılarak, işçinin imzasını taşıyan, fesihten sonra düzenlenen ve savunma ile çelişmeyen, davaya konu hakların sayıldığı ibranamelere değer verilerek, salt miktar içermemesinin ibranameyi geçersiz kılmayacağı gözetilerek, miktar içeren ibranameler makbuz olarak değerlendirilerek; davacının aralıklı çalışmalarının her birinin ... sözleşmesinin feshi ile sonlanıp sonlanmadığı belirlenmek ve bu feshe göre işçiye kanuni haklarının ödendiğinin anlaşılması hâlinde önceki çalışmalarının tasfiye edildiği kabul edilmek, ödenmediğinin anlaşılması hâlinde ise, aralıklı çalışma süreleri birleştirilerek en son tazminata hak kazanacak şekilde gerçekleşen feshe göre son ücret üzerinden hesaplama yapılarak sonuca gidilmesi bu yönde yeni bir bilirkişiden denetime elverişli rapor alınarak yeniden karar verilmesi gerektiği gerekçesi ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyulmasına karar verilen bozma ilâmı doğrultusunda yapılan yargılamada 17.05.2023 tarihli rapordaki tespitler doğrultusunda; dosya kapsamına göre davacının ülke içinde geçen çalışma dönemleri dışlandığında, davalıya ait yurtdışı şantiyelerinde; 24.09.1987-26.11.1991 tarihleri arasında 4 yıl 2 ay 15 gün süre ile, ....01.1992-22.05.1993 tarihleri arasında 1 yıl, 4 ay, 18 gün süre ile, 05.01.1998-29.12.1999 tarihleri arasında 1 yıl, 11 ay, 29 gün süre ile, 02.08.2001- 30.11.2002 tarihleri arasında 1 yıl, 4 ay, 1 gün süre ile, 03.02.2003-31.05.2005 tarihleri arasında 2 yıl, 2 ay, 29 gün süre ile, 20.07.2005 - 21.12.2007 tarihleri arasında 2 yıl, 5 ay, 5 gün süre ile, 21.02.2008 - 21.08.2010 tarihleri arasında 2 yıl, 6 ay, 3 gün süre ile toplam 5.885 gün çalışmasının olduğunun tespit edildiği, 24.09.1987-26.11.1991, 05.01.1998-29.12.1999, 02.08.2001-30.11.2002 ve 20.07.2005-21.12.2007 çalışma dönemlerine ilişkin ibranamelerin bulunmadığı bu nedenle kıdem tazminatı hesaplamasının söz konusu dönemlerin dikkate alındığı, davacının ....01.1992-22.05.1993 dönemindeki çalışmasına ilişkin olarak, 22.05.1993 tarihli ibranamenin mevcut bulunduğu, ibraname içeriğinden davacıya 1.155,00 SAR (Suudi Arabistan Riyali) kıdem tazminatı ödendiği, ihbar tazminatı adı altında bir ödeme yapılmadığı, dönem ücretinin 1.183,00 SAR olduğunun belirlendiği, bu dönem çalışmasının kıdem tazminatı hesabından dışlandığı, 03.02.2003-31.05.2005 dönemindeki çalışmasına ilişkin olarak 31.05.2005 tarihli ibranamenin mevcut bulunduğu, söz konusu ibranamede davacıya 3.928,13 SAR kıdem tazminatı ödendiği ihbar tazminatı adı altında ödeme yapılmadığı, dönem ücretinin 3.375,00 SAR olduğu görülmekle bu dönemin de kıdem tazminatı hesabından dışlandığı, 21.02.2008-21.08.2010 dönemi çalışması için tarihsiz ancak davacı imzasını havi "final settlement and release" başlıklı belgenin bulunduğu, belge içeriğinden davacıya 15.960,00 ... (... Riyali) kıdem tazminatı, 4.562,49 ... ihbar tazminatı ödemesi yapıldığı ve davacının bu dönem ücretinin 6.387,49 ... olduğunun belirlendiği, kıdem tazminatı hesabında bahse konu dönemin de dikkate alınmadığı, davacının dışlanan dönemler hariç tutularak son ay giydirilmiş brüt ücret tutarı olan 6.856,86 ... üzerinden yapılan kıdem tazminatı alacağı hesabında net 58.132,22 ... kıdem tazminatı alacağı olduğunun tespit edildiği, ....01.1992-22.05.1993 dönemi için davacının 1.289,47 SAR (... karşılığı 1.289,47 X 0,97 = 1.250,79 ...), 03.02.2003-31.05.2005 çalışma dönemi için 5.132,00 SAR (... Karşılığı 5.132,00 X 0,97 = 4.978,04 ...) ve 21.02.2008 - 21.08.2008 dönemi için 4.964,25 ... ihbar tazminatına hak kazandığının hesaplandığı, diğer dönemler bakımından ücret tespit edilemediğinden hesaplama yapılamamış ise de bozma ilâmı öncesi verilen kararda davacı lehine 7.411,39 ... ihbar tazminatına hükmedildiği ve kararın davacı tarafça temyize konu edilmediği, böylece davalı lehine usuli kazanılmış hak oluşmakla diğer dönemler yönünden yapılacak hesaplamanın sonuca etkili olmayacağı değerlendirilmeleri ile 17.05.2023 tarihli bilirkişi raporundaki hesaplamalara göre davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davalı vekilince sunulan temyiz dilekçesiyle; yurt dışı çalışmalarından kaynaklı uyuşmazlığa ilgili ülke hukukunun uygulanması gerektiği, ilk kararda ihbar tazminatının reddine karar verildiği ve davacı tarafça temyiz edilmediği halde bozma sonrası bu alacağın da hüküm altına alındığı, bozma ilâmının gereklerinin karşılanmadığı 2016-2017 çalışmasına dair sunulan ödeme belgelerinin dikkate alınmadığı hiçbir dönemin tasfiye edilmediği, davacının isticvap beyanının usulüne uygun alınmadığı, davacının alacağı bulunmadığı, hesaplamaların hatalı olduğu, sosyal yardım bedelinin fahiş bulunduğu, gerekçeleriyle kararın bozularak davanın tümden reddine karar verilmesi talep edilmiştir.
2. Davacı vekilince sunulan temyiz dilekçesiyle; Mahkemece, 21.08.2010 tarihli “Final Settlement and Release” ve “İbraname Feragatname Acquıtaal” başlıklı yabancı dilde hazırlanmış belgelere itibar edilerek hüküm kurulmasının hatalı olduğu, 20.07.2005-21.12.2007 tarihleri arası çalışma dönemine ilişkin ibraname bulunmaması, 21.02.2008-22.08.2010 tarihleri arası çalışma dönemine ilişkin imzalanan ibranamenin ise fesih tarihinden sonra imzalanması ve yabancı dilde hazırlanmış olması nedeniyle çalışma dönemlerinin tasfiye edilebilmesinin söz konusu olmadığı, tüm çalışma dönemleri yönünden hesaplama yapılması gerektiği, hükme dayanak alınan raporda bazı çalışma dönemleri bakımından ücretin tespit edilemediği ayrıca ihbar tazminatının hesaplanmamış olmasının da hatalı olduğu belirtilerek kararın bozulmasına karar verilmesi talep edilmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın kapsamı ve mahiyetine göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; ... sözleşmesine hangi ülke hukukunun uygulanması gerektiği, hizmet süresi ve aylık ücret miktarının tespiti, davacının kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanıp kazanmadığı noktalarında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un (5718 sayılı Kanun) 24 ve 27 nci maddeleri.
3. 4857 sayılı ... Kanunu'nun 17 ve 32 nci maddeleri ile 120 nci maddesi atfıyla hâlen yürürlükte bulunan mülga 1475 sayılı ... Kanunu'nun 14 üncü maddesi,
4. İşçinin imzasını içeren yabancı dilde düzenlenen belgelere ilişkin olarak Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 17.....2020 tarihli ve 2017/22-3059 Esas, 2020/428 Karar sayılı ilâmının ilgili bölümü şu şekildedir:
"....
28. Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacı işçinin imzasını taşıyan, yabancı dilde hazırlanmış “final settlement and release” başlıklı ibranameler ve bir kısım yine yabancı dilde hazırlanmış makbuzlara itibar edilerek, belgelerde yazılı ödeme tutarları, kıdem tazminatı alacağından mahsup edilmiştir.
29. Ancak yabancı dil bilgisi ispatlanamayan davacı işçi tarafından, yabancı dilde düzenlenmiş belgelerin anlaşılabilmesi ve değerlendirilebilmesi mümkün değildir.
30. Davacı asil de duruşmada alınan beyanında, uyuşmazlığa konu belgelerdeki ödemeleri kabul etmemiştir.
31. Öte yandan söz konusu belgelerdeki ödemelerin banka aracılığıyla yapıldığı hususu da davalı tarafça ispatlanamamıştır.
32. Sonuç olarak bahsi geçen yabancı dilde hazırlanmış belgelere itibar edilmemesi gerekirken aksi yönde kabul ile sonuca gidilmesi hatalı olup, direnme kararının bozulması gerekmektedir.
..."
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre taraf vekillerinin aşağıdaki (3), (4) ve (5) numaralı paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. 5718 sayılı Kanun'un 24 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre hukuk seçimi, taraflarca açıkça yapılabileceği gibi zımni olarak da yapılabilir. Yabancılık unsuru taşıyan bir ... sözleşmesinin varlığı karşısında, ... hukukuna göre açılmış bir davada davalı tarafça en geç cevap dilekçesi ile yabancı hukukun uygulanması gerektiği yönünde itirazda bulunulmaması yahut en geç ön inceleme duruşmasında tarafların hukuk seçimi konusunda anlaşmamış olmaları durumunda uyuşmazlığa uygulanacak olan hukukun ... hukuku olarak zımnen seçilmiş olduğunun kabulü gerekir. Buna göre somut uyuşmazlığa ... hukukunun uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmamaktadır.
3. Somut olayda; Mahkeme tarafından bozma ilâmına uyulmasına karar verilerek yapılan yargılamada yeniden alınan 17.05.2023 tarihli bilirkişi raporunda bozma ilâmı doğrultusunda, dava dilekçesinde davalı Şirketin yurt dışı şantiyelerinde geçen hizmet yönünden talepte bulunulduğu gözetilmek suretiyle, davacının yurt içinde geçen çalışma dönemleri dışlanarak hizmet süresi tespiti yerinde ise de davacının 24.09.1987 ile 26.11.1991 tarihleri arası hizmetlerinin de davalı Şirketin yurt içi şantiyesi olan "Termik Santral 5 ve 6. ünite tevsii ... ..." işyerinde geçtiği anlaşılmakla bu dönemin de yurt dışı hizmet hesabından dışlanması gerektiğinin değerlendirilmemesi hatalıdır.
4. Bozma öncesi hükme dayanak alınan bilirkişi raporunda davacının son ücreti davacı vekilinin dava dilekçesinde yer alan "saatlik ücretin 19 ... Riyali" (aylık 4.275 ...) olduğu yönündeki beyanı doğrultusunda hesaplama yapılmış ve karar davacı tarafından temyiz edilmemiştir. Bozma sonrası alınan raporda ise bu durum gözetilmeksizin davacının son fesih tarihinde ücretinin 6.856,86 ... Riyali karşılığı 2.925,82 TL olduğu değerlendirilerek kıdem tazminatı tavanı olan 2.517,00 TL üzerinden hesaplama yapılmış olup bu durum davalı lehine meydana gelen usuli kazanılmış hakkın ihlaline sebebiyet vermiştir.
5. Somut olayda; bozma sonrası hükme dayanak alınan 17.05.2023 tarihli raporda davacının yurt dışında geçen her bir çalışma dönemi bakımından ayrı ayrı değerlendirme yapılarak dosyada bulunan davacı tarafından imzaları inkar edilmeyen 818 sayılı Borçlar Kanunu'nun yürürlük döneminde fesihten sonra olmak üzere Türkçe düzenlenmiş 21.08.2010 tarihli "ibraname-feragatname" başlıklı miktar içeren belge ile ekinde yer alan aynı tarihli yabancı dilde yazılmış ancak yanında Türkçe açıklaması bulunan "Final Settlement and Release" başlıklı belgeye itibar edilmesi yerinde ise de, yanında Türkçe açıklamaları olmayan 22.05.1993 tarihli ve 31.05.2005 tarihli "Final Settlement and Release" başlıklı belgelere değer verilerek bu dönemlerin tasfiye edildiğinin kabul edilmesi, yabancı dil bilgisi ispatlanamayan davacı asılın isticvabına ilişkin talimat duruşmasındaki belgelerde yer alan ödemeleri kabul etmediğine dair beyanı, ödemelerin banka aracılığıyla yapıldığına ilişkin davalı tarafça delil sunulmaması ve ilgili hukuk bölümünün (4) numaralı paragrafında yer verilen Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı gözetildiğinde hatalı bulunmuştur.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
26.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.