"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
SAYISI : 2022/249 E., 2023/119 K.
KARAR : Davanın reddi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen tespit davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 50. Hukuk Dairesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı ... Müdürlüğünün 11.03.2020 tarihli yazısında “...Sistem üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarından yapmış olduğumuz tetkikte; ... Tem. Hiz. A.Ş. ünvanlı işyerinde çalışmadığınız, 31.08.2018 tarihinde SGK' dan çıkışlarınızın yapıldığı, 01.04.2018 tarihi itibari ile ... İdari İşler Daire Başkanlığı işyerine SGK girişlerinizin yapıldığı tespit edilmiştir. Bakanlığımız Çalışma Genel Müdürlüğünün 25.11.2019 tarih ve 2959162 yazılarında "Bakanlığımızca bir işyeri veya işletmede bir sendikanın toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkili olup olmadığının belirlenmesinde başvuru tarihindeki mevcut durumun esas alınarak değerlendirme yapıldığından, 6356 sayılı Kanunda toplu ... sözleşmesi yürürlük sürelerinin geriye götürülmesini engelleyen bir hükme yer verilmemiş olması nedeniyle fiilen yürütme imkanı bulunması halinde toplu ... sözleşmesi prosedürünün yürütülmesi gerektiği düşünülmektedir." denilmektedir. Bu nedenle .... ....03.2020 tarih ve 4566969 varide sayı ile kaydımıza giren 04.03.2020 tarihli grev oylaması yapılması talebiniz ile ilgili olarak yapılacak herhangi bir işlem bulunmadığı”nın bildirildiğini, asıl işveren Yıldız Teknik Üniversitesi Rektörlüğünün temizlik hizmet alım ihalesi ile faaliyette bulunan alt işveren ... Tem. Hiz. AŞ işyerinde çalışan işçilerin müvekkili ... Sendikasının üyesi olduğunu, dava dışı işveren ile toplu ... sözleşmesi prosedürü yürütüldüğünü, 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin yürürlüğe girmesi üzerine asıl işveren ... İdari İşler Dairesi Başkanlığına ait işyerinde temizlik hizmet alım ihalesi yoluyla faaliyette bulunan ... Tem. Hiz. AŞ'de çalışan işçilerin, 01.04.2018 tarihinde asıl işveren olan kamu kurum ve kuruluşunun daimi işçi kadrolarına geçirildiğini, sürecin bu işverenle devam ettirilemeyeceği yönündeki işlemin, 2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası’na (Anayasa), ...'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere, 4857 sayılı ... Kanunu'na (4857 sayılı Kanun), 6552 sayılı ... Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun (6552 sayılı Kanun) ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu'nun (6356 sayılı Kanun) lafzına, ruhuna ve amacına açıkça aykırı olduğunu, ihale süresinin sona ermesinin toplu ... sözleşmesi imzalanmasına engel teşkil etmeyeceğini, 6356 sayılı Kanun'da toplu ... sözleşmelerinin yürürlük sürelerinin geriye götürülmesini engelleyen bir hüküm bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle dava konusu ... ... Kurumu Genel Müdürlüğünün (... Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğü) 11.03.2020 tarih, 43422173-915 sayılı işleminin hukuka aykırı olduğunun tespiti ile iptaline, toplu ... sözleşmesi prosedürünün grev aşamasından itibaren devam etmesi gerektiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; Yıldız Teknik Üniversitesi Rektörlüğünde hizmet alım sözleşmesi ile faaliyet gösteren Sümerpak Tem. Hiz. AŞ işyerinde toplu ... sözleşmesi yapmak için Sendikaya 02.10.2019 tarihli ve 2433476 sayılı yetki belgesi düzenlenerek verildiğini, bu süreçte 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (375 sayılı KHK) kapsamında 2018 yılında kamuda hizmet alım sözleşmesi ile çalışan işçilerin sürekli işçi kadrolarına geçirildiğini, Yıldız Teknik Üniversitesi Rektörlüğünde hizmet alım sözleşmesi ile faaliyet gösteren Sümerpak Tem. Hiz. AŞ işyeri de bu kapsamda faaliyet gösterdiğinden, işçilerinin ... kadrosuna geçişiyle söz konusu işverenin hizmet alım sözleşmesi kapsamındaki faaliyetinin sona erdiğini, Kurumun fiilen yürütülme imkanı olduğu sürece toplu ... sözleşmesi sürecinin görüşmelerine devam ettiğini, arabuluculuk süreci ve grev ilanı süreci işletildiğini, devamında grev oylaması talep edildiğini, Kurum tarafından yapılan incelemede grev oylaması talebinde bulunan işçilerin tümünün 01.04.2018 tarihi itibarıyla ... kadrosuna geçirildiğini, grev ilanı tarihinde Sümerpak Tem. Hiz. AŞ işverenliğine bağlı olarak çalışmadıklarının tespit edildiğini, grev oylaması sürecini fiilen yürütme olanağı bulunmadığından ve söz konusu grev oylaması talebi kanuni şartları taşımadığından grev oylaması talebi hakkında herhangi bir işlem yapılamayacağının ilgililere bildirildiğini, somut durumda Kanun gereği aranan şartlar sağlanmaksızın grev oylaması talebinde bulunulduğunu, işçilerin yaptığı 04.03.2020 tarihli grev oylaması talebiyle ilgili yapılacak bir işlem bulunmadığından davalı Kurum kararının hukuka uygun olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; işçilerin yeni bir işyeri olan Yıldız Teknik Üniversitesi İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığına geçiş yaptığını, yürütülmesi gereken toplu ... sözleşmesi prosedürünün de işçilerin yeni bir işyerinde kadroya geçmeleri nedeniyle sona ermesi gerektiğini, ilgili Bakanlıkça yayımlanan toplu ... sözleşmesi hükümleri çerçevesinde işçilerle toplu ... sözleşmesi Bakanlıkça yapılarak işçilerin mali ve benzeri haklarının hukuka uygun olarak korunduğunu, bu bağlamda davacının toplu ... sözleşmesi yapma yetkisi talebinin herhangi bir hukuki gerekçesi olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
3. Davalı Sümerpak Tem. Hiz. AŞ cevap vermemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 16.12.2021 tarihli ve 2021/89 Esas, 2021/416 Karar sayılı kararı ile davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 50. Hukuk Dairesinin ....04.2022 tarihli ve 2022/794 Esas, 2022/597 Karar sayılı kararı ile başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 16.....2022 tarihli ve 2022/6530 Esas, 2022/7932 Karar sayılı kararı ile; yargılama sonucunda verilecek karardan alt işveren Sümerpak Tem. Hiz. AŞ ile asıl işveren Yıldız Teknik Üniversitesi Rektörlüğünün hukuki menfaatinin etkileneceği, taraf teşkili sağlanmaksızın işin esasının incelenmesinin doğru olmadığı, İlk Derece Mahkemesince davayı alt işveren Sümerpak Tem. Hiz. AŞ ile asıl işveren Yıldız Teknik Üniversitesi Rektörlüğüne de yöneltmesi için davacıya süre verilmesi gerektiği gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyulan bozma kararı doğrultusunda taraf teşkili sağlandıktan sonra işin esası incelenmiş ve alt işveren çalışanlarının 696 sayılı KHK kapsamında 01.04.2018 tarihinde Yıldız Teknik Üniversitesi kadrosuna geçirildiği, alt işveren şirkete ait işçilerin kadroya alınması ile birlikte işçilerin hem statüsü, hem işvereni, hem tâbi olduğu işkolu hem de çalıştığı işyerinin niteliğinin değiştiği, işçinin daimi işçi kadrosuna geçirilmesinin işyeri devri olarak nitelendirilemeyeceği, işçi özgür iradesiyle daimi işçi kadrosuna geçtiğinden ve hukuki statüsü ve işvereni değiştiğinden artık önceki döneme ilişkin toplu ... sözleşmesi sürecinin sona erdiği ve uygulanmaya devam etmesinin mümkün olmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; dava ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle İlk Derece Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, devam eden toplu görüşme sürecinde davacı işçi sendikasının grev oylaması talebine karşı toplu ... sözleşmesi prosedürünü fiilen yürütme imkânı bulunmadığını bildiren ... Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırılığının tespiti ile iptali istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Anayasa’nın “Toplu ... sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu ... sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu ... sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki İtirazı” kenar başlıklı 43 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren; taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı ... günü içinde mahkemeye yapabilir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki Belgesi” başlıklı 44 üncü maddesi ise şöyledir:
“Tespit yazısına süresi içinde itiraz edilmemişse sürenin bitimini takip eden altı ... günü içinde; yapılan itiraz reddedilmişse ya da kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen sendikanın itirazı sonucunda yetki şartlarına sahip olduğunu tespit eden kesinleşmiş mahkeme kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren altı ... günü içinde; ilgili sendikaya, Bakanlıkça bir yetki belgesi verilir.”
5. 6356 sayılı Kanun'un “Grev oylaması” başlıklı 61 inci maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Grev kararının işyerinde ilan edildiği tarihte o işyerinde çalışan işçilerin en az dörtte birinin ilan tarihinden itibaren altı ... günü içinde işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yazılı başvurusu üzerine, görevli makamca talebin yapılmasından başlayarak altı ... günü içinde grev oylaması yapılır.”
6.696 sayılı KHK'nın 127 nci maddesi ile 375 sayılı KHK'ya eklenen geçici 23 ve 24 üncü maddeler.
7.Uluslararası Çalışma Örgütünün 98 sayılı Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi’nin dördüncü maddesi ise şöyledir:
“Çalışma şartlarını kollektif mukavelelerle tanzim etmek üzere işverenler veya işveren teşekkülleriyle işçi teşekkülleri arasında ihtiyari müzakere usulünden faydalanılmasını ve bu usulün tam bir surette geliştirilmesini teşvik etmek ve gerçekleştirmek için lüzumu halinde milli şartlara uygun tedbirler alınacaktır.”
8. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’nın “Toplu Pazarlık Hakkı” kenar başlıklı 6 ncı maddesi de şöyledir:
“Âkit Taraflar, toplu pazarlık hakkının etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak amacıyla;
1- Çalışanlar ve işverenler arasındaki ortak görüşmeleri teşvik etmeyi;
2- Gerekli ve uygun olduğu durumlarda, toplu sözleşme yoluyla ücretlerin ve ... koşullarının düzenlenmesi amacıyla işverenlerin ya da işveren örgütlerinin çalışanların örgütleriyle isteğe bağlı görüşmelerini sağlayacak yolları teşvik etmeyi;
3- ... uyuşmazlıklarının çözümü için uygun uzlaştırma ve isteğe bağlı hakemlik sisteminin kurulmasını ve işletilmesini teşvik etmeyi;
taahhüt eder ve
4- Menfaat uyuşmazlığı durumunda çalışanların ve işverenlerin, daha önce yapılan toplu sözleşmelerden doğabilecek yükümlülüklere bağlı olmak koşuluyla grev hakkı dahil, toplu eylem hakkını tanır.”
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Toplu ... ilişkisinin temelini teşkil eden sendika hakkı (özgürlüğü), toplu ... sözleşmesi hakkı ve buna bağlı olarak grev hakkı birbirinden ayrılmaz nitelikte olup toplu ... ilişkisinin varlığından, ancak bu üç müessesenin bir arada bulunması ile söz edilebilir (Ünal Narmanlıoğlu, ... Hukuku Toplu ... İlişkileri, ..., 2013, s.40). Bir başka anlatımla, bu haklardan birinin yokluğu diğerlerinin kullanımını ve etkinliğini ortadan kaldırır ya da önemli ölçüde azaltır (Fevzi Şahlanan, Toplu ... Sözleşmesi, ..., 1992, s.2).
3. 6356 sayılı Kanun’un 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar olarak tanımlanan sendikaların amacı yine aynı maddede, üyelerinin ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak olarak ifade edilmiştir. Şüphesiz sendikaların belirtilen amacı gerçekleştirebilecekleri en iyi araç, serbest toplu pazarlık hakkı çerçevesinde bağıtlanacak bir toplu ... sözleşmesidir.
4. Toplu ... sözleşmesi özerkliği ise Anayasa’nın 53 üncü maddesi ile koruma altına alınmıştır. Toplu ... sözleşmesi özerkliği, işçi ve işveren taraflarının karşılıklı anlaşarak aralarındaki ilişkiyi düzenleyen kuralları serbestçe koyabilmelerini ifade eder (Fevzi Şahlanan, Toplu ... Hukuku, ..., 2020, s.307).
5. Dosya içeriğinden, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 28.02.2017 tarihli yetki tespit kararı ile davacı işçi sendikasının dava dışı Sümerpak Tem. Hiz. AŞ’ye ait işyerinde toplu ... sözleşmesi yapabilmek için gereken çoğunluğu sağladığının tespit edildiği, tespit konusu işyerinin dava dışı Sümerpak Tem. Hiz. AŞ tarafından hizmet alım sözleşmesi ile dava dışı ... işyerinde faaliyet yürütülen alt işveren işyeri olduğu, yetki belgesinin düzenlenmesi ile toplu görüşme sürecinin başladığı, arabulucu tarafından 22.01.2020 tarihinde uyuşmazlık tutanağı düzenlendiği, Sendikanın 28.02.2020 tarihinde grev kararı aldığı ve grev kararının 03.03.2020 tarihinde ilan edildiği, ....03.2020 tarihinde grev oylaması talep edildiği anlaşılmaktadır.
6. ... Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğünün dava konusu yazısı ile; “...Sistem üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarından yapmış olduğumuz tetkikte; ... Tem. Hiz. A.Ş. ünvanlı işyerinde çalışmadığınız, 31.08.2018 tarihinde SGK' dan çıkışlarınızın yapıldığı, 01.04.2018 tarihi itibari ile ... İdari İşler Daire Başkanlığı işyerine SGK girişlerinizin yapıldığı tespit edilmiştir. Bakanlığımız Çalışma Genel Müdürlüğünün 25.11.2019 tarih ve 2959162 yazılarında "Bakanlığımızca bir işyeri veya işletmede bir sendikanın toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkili olup olmadığının belirlenmesinde başvuru tarihindeki mevcut durumun esas alınarak değerlendirme yapıldığından, 6356 sayılı Kanunda toplu ... sözleşmesi yürürlük sürelerinin geriye götürülmesini engelleyen bir hükme yer verilmemiş olması nedeniyle fiilen yürütme imkanı bulunması halinde toplu ... sözleşmesi prosedürünün yürütülmesi gerektiği düşünülmektedir." denilmektedir. Bu nedenle .... ....03.2020 tarih ve 4566969 varide sayı ile kaydımıza giren 04.03.2020 tarihli grev oylaması yapılması talebiniz ile ilgili olarak yapılacak herhangi bir işlem bulunmadığı” hususu davacı Sendikaya bildirilmiştir.
7. Yetki belgesi kapsamındaki alt işveren işyeri çalışanlarının, hizmet alım sözleşmesi kapsamında alt işveren işçisi olarak çalışmakta iken 01.04.2018 tarihi itibarıyla 375 sayılı KHK'nın geçici 23 ve 24 üncü maddeleri kapsamında kamu bünyesinde sürekli işçi kadrosuna geçirildiği, bu geçiş sırasında ... sözleşmelerinin feshedilmediği ve alt işveren işçilerinin sürekli işçi kadrosuna geçmek suretiyle çalışmasının devam ettiği anlaşılmaktadır. Esasen 375 sayılı KHK uyarınca sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçiler bakımından alt işveren ile asıl işveren arasında kanun hükmüne dayalı bir devir işlemi bulunduğunun kabulü gerekir.
8. Belirtmek gerekir ki toplu görüşme süreci sonunda ihale süresini aşmamak kaydıyla geriye etkili şekilde toplu ... sözleşmesi imzalanabileceğinden, hizmet alım sözleşmesinin süresinin 31.12.2018 tarihi itibarıyla son bulmasının toplu görüşme sürecine bir etkisi bulunmamaktadır. Diğer taraftan somut olayda işyeri devri bulunduğunun kabul edilmesine göre toplu görüşme sürecinin son bulduğu söylenemeyeceği gibi sürecin devam ettirilmemesi Anayasal düzeyde koruma altına alınmış toplu ... sözleşmesi hakkının da ihlâline sebebiyet verecektir.
9. Açıklanan bu maddi ve hukuki olgulara göre Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğü tarafından, 20.02.2017 tarihi itibarıyla alt işveren işçisi olup yetki tespitinde dikkate alınan ve hâlen asıl işveren yanında çalışmaya devam eden işçiler dikkate alınarak grev oylaması yapılması gerektiğinden, davanın kısmen kabulü ile dava konusu Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırı olduğunun tespiti ile toplu görüşme sürecinin devamına ve fazlaya dair istemin reddine karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm tesisi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
12.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.