"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
SAYISI : 2021/587 E., 2023/478 K.
KARAR : Asıl ve birleşen davaların kısmen kabulü
MAHKEMESİ : Ankara 39. İş Mahkemesi
SAYISI : 2017/25 E., 2017/6 K.
Taraflar arasında görülen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesince Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozma ilâmına uyularak yapılan yargılama sonucunda, davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı ve davalı ... vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesince Mahkeme kararının ikinci kez bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece ikinci bozma kararına karşı direnilmesine karar verilmiştir.
Direnme kararının davacı ve davalı ... vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine kararın, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 09.05.2018 tarihli kararı ile usulden bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece yeniden yapılan yargılama sonucunda, usule uygun direnme kararı verilmiştir.
Kararın davacı ve davalı ... vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 08.06.2021 tarihli kararı ile direnme kararının değişik gerekçe ile bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı üzerine yeniden yapılan yargılama sonucunda; asıl ve birleşen davaların kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda gereği düşünüldü:
Miktar ve değeri temyiz kesinlik sınırını aşmayan taşınır mal ve alacak davalarına ilişkin nihai kararlar 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesi uyarınca uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (1086 sayılı Kanun) 427 nci maddesi uyarınca temyiz edilemez. Temyize konu edilen miktarın kesinlik sınırının altında kalması hâlinde 6100 sayılı Kanun'un geçici 3 üncü maddesi uyarınca uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Kanun'un 427 ve 432 nci maddeleri uyarınca temyiz dilekçesinin reddine karar vermek gerekir.
Dosya içeriğine göre Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun bozma kararından sonra Mahkemece bozmaya uygun olarak verilen kararda hüküm altına alınan ve temyize konu edilen miktarın, Mahkemenin karar tarihi itibarıyla kesinlik sınırı olan 12.950,00 TL’nin altında kaldığı anlaşılmakla; davalı ... Müdürlüğünün temyiz dilekçesinin miktardan reddine karar vermek gerekmiştir.
Davacı ve davalı ... İnşaat Taah ve Tic. Elekt. Üretim AŞ (... İnşaat Şirketi) vekillerinin gerekli şartları taşıdığı anlaşılan temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Davacı vekili asıl dava dilekçesinde; müvekkilinin davalı ... Müdürlüğüne ait yol, köprü ve asfalt yapımı işinde davalı ... İnşaat Şirketi nezdinde 17.04.2001-07.05.2014 tarihleri arasında iş makinesi operatörü olarak aralıksız şekilde çalıştığını, ücretinin net 1.829,00 TL olduğunu, son üç aylık ücretinin ve son iki yıla ait ikramiyelerin ödenmediğini, fazla çalışma, hafta tatili, ulusal ... ve genel tatil ücreti alacakları tam olarak ödenmediğinden haklı nedenle iş sözleşmesini feshettiğini, sürekli olarak emir ve talimatları veren ve denetimleri yapan kişilerin davalı ... yetkilileri olduğunu, davalı ... İnşaat Şirketinin alt işveren olduğunu, şantiyede kaldıklarını, davalı işyerinde 07.00-19.00 saatleri arasında çalışıldığını, akşam çıkış saati 19.00 olmasına rağmen çoğu zaman 20.00’ye kadar çalıştıklarını, genel tatil ve hafta tatili günlerinde de çalıştığını, yıllık izinlerinin eksik kullandırıldığını ileri sürerek kıdem tazminatı, ücret, ikramiye, yıllık izin, fazla çalışma, hafta tatili, ulusal ... ve genel tatil ücreti alacaklarının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davacı vekili birleşen dava dilekçesinde; asıl davada talep edilen alacaklara ilişkin bilirkişi raporunda hesap edilen alacakların, ıslah edilen miktardan fazla olması nedeniyle, fark alacakların tahsili için bu davanın açıldığını ileri sürerek fark kıdem tazminatı, bakiye ücret ve hafta tatili ücreti alacaklarının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili asıl ve birleşen davaya cevap dilekçesinde; öncelikle yetki itirazında bulunduklarını, müvekkilinin taraf sıfatı bulunmadığını, bu nedenle davanın reddi gerektiğini, davacının ücretinin ödenmediğine dair müvekkiline başvuruda bulunmadığını, kabul anlamına gelmemek üzere asıl işveren konumunda olan kamu kuruluşunun 4857 sayılı İş Kanunu’nun (4857 sayılı Kanun) 36 ncı maddesi gereğince üç aylık ücret hariç diğer alacaklardan sorumlu tutulamayacağını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... İnşaat Şirketi vekili asıl ve birleşen davaya cevap dilekçesinde; müvekkili Şirketin davalı ... Müdürlüğüne ait Yerköy Ayrımı Yozgat-Sorgun Yolu 120-170 km yol inşaatı işini ve Manisa, Turgutlu, Çevre Yolu, Köprülü Kavşak inşaatı işini üstlendiğini, davacının 16.06.2012 - 12.05.2014 tarihleri arasında çalıştığını, en son ücretinin 1.885,00 TL olduğunu, davacının kendi isteği ile işyerinden ayrıldığını, işçilere ikramiye ödenmesine ilişkin işyeri uygulamasının bulunmadığını, işin durumuna göre nadiren yapılan fazla çalışmaların karşılığının ödendiğini, hafta tatili ile ulusal ... ve genel tatil günlerinde çalışma olmadığını, davacı da dâhil şantiyede çalışan işçilerin tamamına yıllık izinlerin kullandırıldığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
Mahkemenin 18.11.2014 tarihli kararı ile dava konusu alacakların belirlenebilir olması nedeniyle belirsiz alacak davası açılmasında hukuki yarar bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesinin 02.02.2015 tarihli kararı ile; davacının dava dilekçesi ile fazlaya dair haklarını saklı tutarak 100,00'er TL kıdem tazminatı, yıllık izin, ikramiye, fazla çalışma, hafta tatili, ulusal ... ve genel tatil ücreti alacaklarının tahsilini talep ettiği, 03.11.2014 harç tarihli ıslah dilekçesinde ise dava konusu alacakların belirli alacak olduğunu açıklayarak dava değerini artırdığı, bu durumda davanın kısmi olarak açıldığı, kısmi istekle dava açılmasına kanuni engel bulunmadığı da gözetilerek işin esasına girilip oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken, davacı vekilinin duruşmadaki beyanından hareketle belirsiz alacak davası açılmasında hukuki yarar bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddinin hatalı olduğu gerekçesiyle Mahkeme hükmünün bozulmasına karar verilmiştir.
B. Mahkemece Birinci Bozma Kararına Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin 16.03.2017 tarihli kararı ile; bozma kararına uyularak yapılan yargılamada, davalı ... Müdürlüğünün ihale makamı, davalı Şirketin ise müteahhit konumunda olduğu, ödenmeyen ücret alacağı bulunduğundan davacının kıdem tazminatına hak kazandığı, davalı ... Müdürlüğünün ihale makamı olması nedeniyle 4857 sayılı Kanun’un 36 ncı maddesi gereğince sadece ödenmeyen ücret alacağından sorumlu olduğu, davacı tanıklarının davalılar aleyhine açılmış davaları bulunması sebebiyle beyanlarına itibar edilemeyeceği, bu durumda davacının sadece kıdem tazminatı ve ücret alacağına hak kazandığı gerekçesiyle asıl davada kıdem tazminatının davalı Şirketten, ücret alacağının davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili, fazla çalışma, hafta tatili, ulusal ... ve genel tatil ücretleri bakımından davanın reddi, birleşen davada ise kıdem tazminatının davalı Şirketten, ücret alacağının davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili, hafta tatili ücreti talebinin reddi suretiyle asıl ve birleşen davaların kısmen kabulüne karar verilmiştir.
C. İkinci Bozma Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararı süresi içinde davacı ve davalı ... vekilleri tarafından temyiz edilmiştir.
2. Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesinin 04.07.2017 tarihli kararı ile; somut olayda davacının operatör olarak davalı ... İnşaat Şirketi işçisi olarak davalı İdare bünyesinde çalıştığı, davalılar arasında yapılan hizmet alım sözleşmesi incelendiğinde "Yerköy-Yozgat-Sorgun-Akdağmadeni-Yıldızeli yolları kesiminin yapım işi" olduğu, söz konusu işin niteliği gereği sürekli bir iş olduğu, bu hali ile anahtar teslimi bir iş olarak kabulünün mümkün bulunmadığı, davalı İdare ile davalı Şirket arasındaki ilişkinin asıl işveren alt işveren ilişkisi olduğu, yapılan sözleşme kapsamının, işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerden olduğu, bu nedenle yazılı gerekçe ile davalı İdarenin ihale makamı olduğu kabulünün hatalı olduğu, Mahkemece, davalılar arasındaki ilişki asıl işveren alt işveren ilişkisi olduğundan dava konusu alacaklardan davalıların birlikte sorumlu olduklarının kabulü gerektiği, dosyada mevcut olan ancak hesaplamalara esas alınmayan bilirkişi raporunda aralık ve nisan ayları dışındaki çalışmalar için haftada altı gün 07.00-19.00 saatleri arasında çalışıldığı, günlük 3 saat fazla çalışma yapıldığı, ayda iki hafta tatili ile genel tatillerde çalışıldığının değerlendirildiği, nitekim gerek Dairenin 02.06.2016 tarihli ve 2016/7345 Esas, 2016/16301 Karar sayılı kararı, gerekse seri nitelikteki diğer dosyalarda aynı davalılara karşı dava açan işyeri çalışanlarına ilişkin dosyalarda da, aynı doğrultuda yapılan hesaplamaların kabul edildiği, bu durumda davacının görevi, çalışma süresi, tanık beyanları ile emsal kararlar birlikte değerlendirildiğinde davacının, fazla çalışma, hafta tatili, ulusal ... ve genel tatil ücretlerinin dosyadaki bilirkişi raporu esas alınarak kabulü gerektiği gerekçesiyle Mahkeme hükmünün oy çokluğuyla bozulmasına karar verilmiştir.
D. Direnme Kararı
Mahkemenin 26.10.2017 tarihli kararı ile; davalı Şirketin yol yapım işini üstlendiği, davalı ... Müdürlüğünün ihale ile kurulan bu yeni işyerinde işçi çalıştırmadığı, söz konusu yol yapım işinin tamamının davalı Şirkete verildiği, buna göre davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğunun kabul edilemeyeceği, davalı ... Müdürlüğünün sadece üç aylık ücret alacağından sorumlu tutulabileceği, öte yandan bozma kararında geçen emsal kararda, dava konusu olan çalışma yerinin ve çalışma döneminin, davacının çalışma dönemi ve yerinden farklı olduğu, bu bağlamda bahsi geçen kararın emsal nitelikte olmadığı, ayrıca farklı nitelikteki işçilerin çalışma gün ve saatinin aynı olduğunun varsayılmasının da mümkün olmadığı, üstelik emsal kararda Mahkemece davalı taraf aleyhine açılmış davası bulunan tek tanık dinlenerek sonuca varıldığı, bu itibarla ispat yükü kendisinde olan davacının fazla çalışma yaptığını, hafta tatili, ulusal ... ve genel tatil günlerinde çalıştığını ispat edemediği gerekçesiyle önceki kararda direnilmesine karar verilmiştir.
E. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen direnme kararına karşı süresi içinde davacı ve davalı ... vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
2. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 09.05.2018 tarihli kararı ile Mahkemece direnme kararında; sadece "Bozma ilamına uyulmayarak mahkememizce tesis edilen önceki kararda direnilmesine," denilmekle yetinildiği, dosya kapsamı dikkate alınarak taraflara yüklenen borç ve tanınan hakkın sıra numarası altında belirtildiği açık, infazda şüphe uyandırmayacak biçimde, usulün aradığı nitelikleri haiz kısa karar kurulmadığı, bu durumda, direnme kararlarını denetleyen Hukuk Genel Kurulu tarafından incelenebilecek nitelikte teknik anlamda bir direnme hükmü bulunmadığı, Mahkemece taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların sıra numarası altında belirtildiği açık, infazda şüphe ve tereddüt uyandırmayacak biçimde, usulün aradığı niteliklere haiz kısa karar ve buna uygun gerekçeli karar oluşturulması gerektiği gerekçesiyle direnme kararının usulden bozulmasına karar verilmiştir.
F. Mahkemece Hukuk Genel Kurulu Kararı Üzerine Verilen Karar
Mahkemenin 19.06.2018 tarihli kararı ile; Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun bozma kararı doğrultusunda usuli eksikliklerin giderildiği belirtilerek önceki gerekçelerle direnme kararı verilmiştir.
G. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen direnme kararına karşı süresi içinde davacı ve davalı ... vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
2. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 08.06.2021 tarihli kararı ile; Mahkemece öncelikle davacının çalıştığı tüm işyerlerinin unvanı, adresi, tescil belgeleri ile varsa ortak, adres değişimlerine ilişkin belgeler ve her iki davalı bakımından tüm kayıtların, davacının yaptığı iş ve yapılan işin davalılar ile ilgisi olup olmadığını gösteren kayıtların, davacının çalıştığı görünen tüm işyeriyle ilgili işe giriş ve işten ayrılış bildirgelerinin Sosyal Güvenlik Kurumundan temin edilmesi, 17.04.2001-07.05.2014 çalışma dönemine ilişkin tüm hizmet alım sözleşmeleri, genel, idari ve teknik şartnamelerin getirtilmesi, daha sonra hepsi birlikte değerlendirilerek davacının 17.04.2001-07.05.2014 tarihleri arasındaki tüm çalışmasını davalı Şirket nezdinde geçirip geçirmediği; tüm çalışma dönemi boyunca hangi hizmet alım sözleşmesi kapsamında ve hangi işi yaparak çalıştığı, çalışılan işlerin birbirinin devamı niteliğinde olup olmadığının belirlenmesi için yapılan araştırma sonucuna göre, davalılar arasında asıl işveren alt işveren ya da ihale makamı müteahhit ilişkisi bulunup bulunmadığının irdelenmesi gerektiği, bu araştırma sonucunda 2009 ila 2014 yılları arasında davacının hangi işveren nezdinde, nerede, hangi şantiyede çalıştığı belirlenebileceğinden dosyadaki mevcut delil durumuna göre yeniden yapılacak bir değerlendirme ile davacının fazla çalışma, hafta tatili ile ulusal ... ve genel tatil ücretlerine hak kazanıp kazanamayacağına karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle direnme kararının değişik gerekçe ile bozulmasına karar verilmiştir.
H. Mahkemece Hukuk Genel Kurulu Kararı Üzerine Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmadığı, nitekim emsal Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2022/17171 Esas, 2023/350 Karar sayılı kararında davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmadığı, davalı Şirketin üstlendiği yol yapım işinin tamamının davalı İdare tarafından ihale ile verildiği, davalılar arasındaki ilişkinin ihale makamı ve müteahhit ilişkisi olduğu gerekçesi ile davalı ... yönünden davanın reddine dair verilen kararın kesinleşerek onandığı, ücret alacağı yönünden ihale makamı olan Karayolları Genel Müdürlüğünün sorumluluğunun davacının son 3 aylık alacağı ile sınırlı olduğu ve davacının eksik ödenen ücret alacağından davalıların müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğu, yıllık izin ve ikramiye alacaklarının reddi gerektiği, mevcut delil durumu itibarıyla fazla çalışma, hafta tatili, ulusal ... ve genel tatil ücretleri yönünden ispat yükü kendisinde olan davacı tarafça dinlenen tanıkların husumetli tanıklar olduğu, alacakları ispata yarar başkaca delil bulunmadığı göz önüne alınarak bu taleplerin reddi gerektiği gerekçesiyle asıl ve birleşen davaların kısmen kabulüne karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili; hükmedilen alacaklardan davalıların müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulması gerektiğini, davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunduğunu, işçilerin fazla çalışma yaptığı, hafta tatili, ulusal ... ve genel tatil günlerinde çalıştıklarını ve bu çalışmanın ispatı açısından tanıktan başka delilleri bulunmadığını, tanıkların dava açmasının taleplerin reddini gerektirmeyeceğini, yıllık izin ücreti ve ikramiye alacağı taleplerinin de kabulü gerektiğini ileri sürerek temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ... İnşaat Şirketi vekili; kıdem tazminatı ve ücret alacağının kabulünün hatalı olduğunu, davacının hiçbir ücret alacağının kalmadığını ileri sürerek temyiz yoluna başvurmuştur.
3. Davalı ... Müdürlüğünün temyiz dilekçesi miktardan reddedildiğinden, temyiz sebeplerine yer verilmemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyetine ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; davalılar arasında asıl işveren alt işveren ya da ihale makamı ve müteahhit ilişkisi bulunup bulunmadığı, davacının fazla çalışma, hafta tatili, ulusal ... ve genel tatil ücretlerinin ispatı hususlarına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun'un geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Kanun'un 428 inci maddesi, 438 inci maddesinin yedi, sekiz ve dokuzuncu fıkraları ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrası.
2. 4857 sayılı Kanun'un 2, 32, 36, 41, 44, 46, 47, 53, 59 ve 63 üncü maddeleri ile aynı kanunun 120 nci maddesi atfıyla hâlen yürürlükte olan mülga 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14 üncü maddesi, Alt İşverenlik Yönetmeliği'nin ilgili hükümleri.
3. Değerlendirme
1. Mahkemelerin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Kanun'un 428 inci maddesi ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen Mahkeme kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçelerinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
A. Davalı ... Temyizi Yönünden
Davalı vekilinin temyiz dilekçesinin miktardan REDDİNE,
B. Davacı ve Davalı ... İnşaat Şirketi Temyizi Yönünden
Davacı ve davalı Şirket vekillerinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Aşağıda yazılı temyiz giderlerinin temyiz edenlere yükletilmesine,
Dosyanın Mahkemesine gönderilmesine,
28.03.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.