"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : BURSA BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 1. HUKUK DAİRESİ
İLK DERECE
MAHKEMESİ : BALIKESİR 1. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ
DAVA TÜRÜ : TAPU İPTALİ VE TESCİL
Taraflar arasında görülen tapu iptali ve tescil istekli dava sonunda Balıkesir 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 17/09/2020 tarihli, 2018/882 Esas, 2020/322 Karar sayılı kararı ile davanın açılmamış sayılmasına dair verilen kararın davacı vekili tarafından istinafı üzerine Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesinin 29/12/2021 tarihli, 2021/2139 Esas, 2021/1860 Karar sayılı kararı ile istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin olarak verilen karar yasal süre içerisinde davacı vekili tarafından temyiz edilmiş olmakla; temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, dosya incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı ..., mirasbırakan babası ...’ın 10496 ada 7 parsel sayılı taşınmazını davalıya satış suretiyle temlik ettiğini, temlikin mirastan mal kaçırma amaçlı ve muvazaalı olduğunu ileri sürerek miras payı oranında tapu iptali ve tescile karar verilmesini istemiş, yargılama sırasında davacının ölümü üzerine mirasçılarından, ... davadan feragat etmiş, ... ise davayı takip edeceğini bildirmiştir.
II. CEVAP
Davalı, davanın reddini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
Balıkesir 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 17/09/2020 tarihli, 2018/882 Esas, 2020/322 Karar sayılı kararı ile; 16/06/2020 tarihinde 6100 sayılı HMK’nın 150/1. maddesi gereğince dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verildiği, dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten itibaren 3 ay geçtiği halde yenilenmediği gerekçesiyle davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
1. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin kararına karşı süresi içinde davacı ... vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
2. İstinaf Nedenleri
Davacı vekili, dosyanın işlemden kaldırıldığı 16/06/2020 tarihinde duruşma için adliyeye geldiğini ancak mahkeme kalemi tarafından Covid – 19 salgını nedeniyle duruşma yapılmayacağının bildirildiğini, o gün orada beklemesine rağmen kendisinin duruşmaya çağrılmadığını, duruşma çağrısının diğer mirasçı Nail'e yapıldığının duruşma tutanağı ile sabit olduğunu, duruşmanın yokluğunda yapıldığını, yeni duruşma gününün de tebliğ edilmediğini ileri sürmüştür.
3. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 15/10/2020 tarihli ve 2018/1514 E.- 2020/1060 K. sayılı kararıyla; İlk Derece Mahkemesi kararının usul ve yasaya uygun olduğu gerekçesiyle HMK’nın 353/1.b.1. maddesi uyarınca davacı vekilinin istinaf başvurusu esastan reddedilmiştir.
V. TEMYİZ
1. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili tarafından temyiz isteminde bulunulmuştur.
2. Temyiz Nedenleri
Davacı vekili, istinaf dilekçesindeki itirazlarını yineleyerek kararın bozulmasını istemiştir.
3. Gerekçe
3.1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Taraflar arasındaki uyuşmazlık; muris muvazaası hukuki sebebine dayalı miras payı oranında tapu iptali ve tescil isteği ile açılan davada verilen "davanın açılmamış sayılmasına" ilişkin kararın yerinde olup olmadığına ilişkindir.
3.2. İlgili Hukuk
492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 16. maddesinde "Değer ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (1) sayılı tarifede yazılı değerler esastır. Müdahalenin men'i tescil ve tapu kayıt iptali gibi gayrimenkulün aynına taalluk eden davalarda gayrimenkulün değeri nazara alınır. Gayrimenkulün aynına taalluk eden davalarda ecrimisil ve tazminat gibi taleplerde de bulunulduğu takdirde harç, gayrimenkulün değeri ile talebolunan tazminat ve ecrimisil tutarı üzerinden alınır. Değer tayini mümkün olan hallerde dava dilekçelerinde değer gösterilmesi mecburidir. Gösterilmemişse davacıya tesbit ettirilir. Tesbitten kaçınma halinde, dava dilekçesi muameleye konmaz. Noksan tesbit edilen değerler hakkında 30 uncu madde hükmü uygulanır" hükmü yer almaktadır.
Harçlar Kanunu harç alınmasını veya tamamlanmasını yanların isteklerine bırakmamış; değinilen yönün mahkemece kendiliğinden (re'sen) gözetilmesi gerektiğini hükme bağlamıştır. Harçlar Kanunun 32. maddesinde yargı işlemlerinden alınacak harçlar ödenmedikçe müteakip işlemlerin yapılmayacağı vurgulanmıştır. Aynı Kanunun 30. maddesinde ise; "Muhakeme sırasında tespit olunan değerin, dava dilekçesinde bildirilen değerden fazla olduğu anlaşılırsa, yalnız o celse için muhakemeye devam olunur, takip eden celseye kadar noksan değer üzerinden peşin karar ve ilam harcı tamamlanmadıkça davaya devam olunmaz. Hukuk Muhakemeleri Kanununun 150 nci maddesinde gösterilen süre içinde dosyanın muameleye konulması, noksan olan harcın ödenmesine bağlıdır.'' düzenlemesine yer verilmiştir.
Harçlar Kanununun uygulaması kamu düzenini ilgilendirmesi nedeniyle hakim tarafından re’sen gözetilmesi gereken bir husustur.
3.3. Değerlendirme
3.3.1. Dosya içeriği ve toplanan delillerden, davanın 5.000,00 TL değer gösterilmek ve harçlandırılmak suretiyle açıldığı, yargılama sırasında taşınmazın değeri keşfen saptanmaksızın belirtilen değer esas alınarak sonuca gidildiği anlaşılmaktadır.
3.3.2. Hal böyle olunca, 492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 16 ve 30. maddelerinin gereğinin yerine getirilebilmesi ile dava değeri olarak istinaf ve temyiz sınırlarının belirlenebilmesi için çekişme konusu 10496 ada 7 parsel dayılı taşınmazın başında keşif yapılarak Harçlar Kanunu 16. madde uyarınca dava değerinin belirlenmesi ve belirlenen değer üzerinden peşin nispi harç tamamlatılarak davaya devam edilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmiş olması doğru değildir.
VI. SONUÇ
Açıklanan nedenlerle; davacı vekilinin değinilen yön itibariyle yerinde görülen temyiz itirazının kabulü ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 373/1. maddesi uyarınca Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesinin kararının ortadan kaldırılmasına, İlk Derece Mahkemesinin kararının HMK’nın 371. maddesi uyarınca BOZULMASINA, bozma sebebine göre sair hususların şimdilik incelenmesine yer olmadığına, dosyanın karar veren Balıkesir 1. Asliye Hukuk Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesine gönderilmesine, peşin yatırılan temyiz karar harcının talep halinde temyiz eden davacıya iadesine, 29/09/2022 tarihinde kesin olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.