"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki tapu iptali ve tescil davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili, 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunda değişiklik yapan 674 sayılı KHK hükümleri uyarınca, Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığının kamu tüzel kişiliğini haiz özel bütçeli kuruluş statüsünü kazandığını, 13 ilde büyükşehir belediyesi kurulması ile ilgili 6360 sayılı Kanun hükümleri uyarınca İl Özel İdaresinin lağvedilerek görev, yetki ve sorumlulukları ile beraber kullanımında olan araç, gereç ve taşınmazların ... Yatırım ve İzleme Koordinasyon Başkanlığına devredildiğini, davalı idare adına kayıtlı bulunan 1245 ada 2 parsel (eski 708 ada 358 parsel) sayılı taşınmaz üzerinde bulunan hizmet binasının davacı ... hizmetine geçtiğini, 2014 yılından bu yana fiilen kullandığını, bu taşınmazın 1984 yılına kadar Orman Bölge Müdürlüğü tarafından ana tamirhane olarak kullanıldığını, 1984-2005 yılları arası Köy Hizmetleri İl Müdürlüğünce, 2005-2014 yılları arasında ise İl Özel İdaresi tarafından kullanıldığını, 2014 yılında davacıya devredildiğini, 2005-2014 yılları arasında davalı idarenin hiç bir müdahalesi ve karşı koymasının söz konusu olmadığını, zira Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile ... arasında yapılan 28/12/1984 tarihli protokolün 17. maddesi uyarınca, aralarında ...'nın da bulunduğu illerdeki orman ana tamirhanelerinin Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredilmesi gerektiğini, her nedense Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün kaldırıldığı 2005 tarihine kadar devrin yapılmadığını, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü kaldırılınca genel müdürlüğün hizmet binalarının İl Özel İdaresine devredileceğinin kararlaştırıldığını, 6360 sayılı kanun gereğince 30 büyükşehirde il özel idarelerinin tüzel kişiliklerinin sona erdirilmesi ile protokol ve Bakanlık olurları gereğince ... İl Özel İdaresinin taşınmaz malı olan ... İl Özel İdaresi Makina İkmal Sahası ve Binaları ... Valiliği Devir Tasfiye Paylaştırma Komisyonu kararıyla Menteşe Kaymakamlığına ve Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığına devredildiğini, buna göre eski 358 parsel sayılı taşınmazın ifraz olunarak 1 ve 2 no.lu parsellerin oluştuğunu, eski 358 parselin 31.950 m² alana sahip olduğunu, 2 parsel sayılı taşınmaz üzerinde bulunan binaların, krokide B harfi ile gösterilen 9.812,00 m2 miktarının, ... Valiliği Devir Tasfiye Paylaştırma Komisyonu kararıyla davacı ...'a devredildiğini ve uzun yıllardır da davacı tarafından kullanıldığını, bu yapıların ana tamirhane ve bakım atölyesi olarak kullanılmakta iken 2005 yılında Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün lağvedilmesi ile birlikte ... İl Özel İdaresine devredilmesi gerekirken her nedense ihmal sureti ile bunun yapılmadığını, devirlerin fiilen yapıldığını, ...' ın il bazında, ...'nın tüm köylerine hizmet veren Köy Hizmetleri Müdürlüğü ve İl Özel İdaresinin tüm görev ve sorumluluklarını üstlendiğini, son derece kapsamlı ve önemli hizmetlerde bulunan bir kurum olduğunu ileri sürerek, 1245 ada 2 parsel sayılı taşınmazın B harfi ile gösterilen 9.812 m²'lik kısmının tapu kaydının ifrazen iptali ile davacı ... adına tapuya kayıt ve tesciline, karar verilmesini istemiştir.
2.Yargılama sırasında davacı vekili 09.02.2021 tarihli ıslah dilekçesi ile ifraz ve iptal-tescil istenilen kısmın 10.327,62 m2 olduğunu bildirmiştir.
II. CEVAP
Davalı ... vekili, davacı Kurumun eldeki davayı açmakta dava ehliyeti ve hukuki menfaatinin olmadığını, davacının, 28.12.1984 tarihli Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile davalı ... Müdürlük arasında imzalanan protokole dayandığını, söz konusu protokol üzerinden 30 seneden fazla bir süre geçtiğini, bu süre zarfında tescil ve devre ilişkin bir talep olmadığını, davanın öncelikle esasa girmeden zaman aşımı yönünden reddinin gerektiğini, davacının görev ve sorumluluklarını düzenleyen yönetmelik hükmü gereğince orman yollarını yapma görevinin bulunmadığını, Köy Hizmetleri ile düzenlenen protokolden sonra dahi orman yollarının bakımının fiilen Genel Müdürlük tarafından yapıldığını, bu sebeple davacının İl Özel İdare Müdürlüğüne halef olarak dava açamayacağını, taşınmazın bedelsiz devrinin mümkün olmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
... 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 16.05.2018 tarihli ve 2017/631 Esas, 2018/283 Karar sayılı kararı ile tarafların 3533 sayılı Yasa kapsamında kalmaları nedeniyle davaya hakem sıfatıyla bakılması gerektiği gerekçesiyle dosyanın ... 1. Asliye Hukuk Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Kaldırma Kararı
... Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesinin 23.01.2019 tarihli ve 2019/65 E., 2019/138 K. sayılı kararıyla; dava konusunun tapu iptal ve tescile ilişkin olup, taşınmazın aynına ilişkin olduğundan işin esası incelenip varılacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken, gönderme kararı verilmesinin doğru olmadığı gerekçesiyle tarafların istinaf başvurularının kabulü ile HMK’nın 353/1-a- maddesi gereğince İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılarak dosyanın Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
C. İlk Derece Mahkemesince Kaldırma Kararı Sonrasında Verilen Karar
... 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 02.10.2019 tarihli ve 2019/47 Esas, 2019/549 Karar sayılı kararıyla; dava konusu taşınmazın 1984 yılına kadar Orman Bölge Müdürlüğü tarafından kullanıldığı, 1984 yılında taşınmazın Köy Hizmetleri İl Müdürlüğüne devredilip Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü tarafından 2005 yılına kadar kullanıldığı, taşınmazın tapu kaydı incelendiğinde ... adına tescil edildiği, 28.12.1984 tarihinde ... ile Köy Hizmetleri Müdürlüğü arasında yapılan protokolde dava konusu taşınmazın bulunduğu alandaki tamirhanenin Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredileceğinin kararlaştırıldığı, dönemin bakanı tarafından söz konusu Olur'un yapıldığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 2005/8554 sayılı karar ile lağvedilerek İl Özel İdarelere devredildiği, İl Özel İdarelerinin 6360 sayılı kanun gereği lağvedilerek Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığının yerine geçtiği, davalı idare tarafından devrin yapılmadığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Ç. Kaldırma Kararı Sonrası İlk Derece Mahkemesi Kararına Karşı İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
D. İkinci Kaldırma Kararı
... Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesinin 04.03.2020 tarihli ve 2019/2916 E., 2020/376 K. sayılı kararıyla; Mahkemece keşfen kullanılan alan belirlenerek ifrazen tescil kararı verildiği, davada çekişmeli taşınmazın bir bölümünün tapusunun iptali ve tescilinin istendiği, çekişmeli yerin ifrazının mümkün olup olmadığının 3194 sayılı Yasa'nın 15. ve 16. maddeleri gereğince Encümen Kararına dayalı olarak belirlenmesi gerekirken, İmar ve Şehircilik Müdürlüğünün yazısı ile yetinilerek karar verilmesinin doğru olmadığı, çekişmeli bölümlerin mülkiyetinin devri ile iptal ve tescil kararı verilebilmesi için, 3194 sayılı Yasa'nın 15. ve 16. maddeleri uyarınca Belediye Encümen kararına dayalı olarak ve imar mevzuatı doğrultusunda ifrazının mümkün olup olmadığının açıklığa kavuşturulmasının zorunlu olduğu, hal böyle olunca; çekişmeli bölümlerin ifrazının mümkün olup olmadığının Belediye Encümen kararına dayalı olarak belirlenmesi, ifraz mümkün ise iptal ve tescile, ifrazının mümkün olmaması halinde davacı yararına irtifak veya intifa hakkı tesisine karar verilmesinin değerlendirilmesi gerektiği gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesince verilen kararın kaldırılmasına ve dosyanın Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
E. İlk Derece Mahkemesince İkinci Kaldırma Kararı Sonrasında Verilen Karar
... 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 03.11.2021 tarihli ve 2020/147 Esas, 2021/621 Karar sayılı kararıyla; davanın dayanağının Köy Hizmetlerinin İl Özel İdaresine devir edilerek kullanılmış olan taşınmazların da davacı kuruma devri ile birlikte söz konusu alanın tesciline yönelik olduğu, davacının arsa ve binaları birlikte kullandığı, önceki tescil talep edilen miktarın bilirkişi raporu ve uydu görüntüsünde binaların doğu kısmının talep edilen alan dışında kaldığı, alınan raporda K, L, M, N ile gösterilen kısımların bina olduğunun anlaşıldığı, bu kısımların da bina statiği gereğince talebe dahil edilerek, bu hususta ıslah dilekçesi verildiği, dava konusu taşınmazın davalı idare tarafından daha önceden devrinin yapılması gerekip bu devrin yapılmadığı gerekçesiyle davanın kabulü ile taşınmazdaki 10.327,62 m² kısmın davacı adına tapuya kayıt ve tesciline karar verilmiştir.
F. İkinci Kaldırma Kararı Sonrası İlk Derece Mahkemesi Kararına Karşı İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
G. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili istinaf dilekçesinde özetle; kararın gerekçesiz olduğunu, davacı kurumun dava açma ehliyeti ve dava açmakta hukuki menfaati bulunmadığını, davacının 18/12/1984 tarihli protokole dayandığını, protokolün amacının ... tarafından yerine getirilmekte olan yol yapım-bakım-onarım vs işlerinin protokole konu araç, makina, personel ve tamirhanelerin devri karşılığında Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünce yapımına ilişkin olduğunu, davacı başkanlığın görev ve sorumlulukları içinde orman yolları yapmanın bulunmadığını, protokol yapıldıktan sonra dahi bu görevlerin fiilen ... tarafından yerine getirildiğini, kapatılan il özel idaresinin taşınmazların devri yönünde bir talebi olmadığını, taşınmaz mallardan tapuda kayıtlı olanın anlaşılması gerektiğini, protokol üzerinden 30 yıldan fazla süre geçtiği için davanın zamanaşımı nedeniyle reddi gerektiğini, Genel Müdürlük açısından taşınmazların bedelsiz devrinin mümkün olmadığını, Genel Müdürlüğün her türlü arsa, arazi, bina vs, satın alıp kiralayabileceğini, gerekirse takas yapabileceğini, taşınmazların tahsisi ve bedelsiz devrinin uygun olmadığını, KHK gereği taşınmazın devri gerçekleşseydi bile ancak Kamulaştırma Kanunu gereği Genel Müdürlükçe geri alım hakkının doğacağını, talebin hukuki olmadığını, yürürlükte olmayan KHK hükümleri gereği taşınmaz devrinin de mümkün olmadığını, davanın reddine karar verilmesi gerektiğini belirterek kararın kaldırılmasını istemiştir.
Ğ. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi 13.04.2022 tarihli ve 2022/114 E, 2022/1017 K. sayılı kararıyla; dava konusu taşınmazın, dava dışı belediyeden bedeli karşılığı satış suretiyle alındığı, 1984 tarihli protokolün amacının orman yollarının yapımı, onarımı, bakımı ve hizmetlerin Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünce yerine getirilmesi olarak belirlendiği, protokolde tamirhanelerin Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredileceği kararlaştırılmış olup devir yapılmadığı, protokol tarihinden sonra Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün kaldırılmasına, mallarının İl Özel İdarelerine devrine karar verildiği, bu süreçte de herhangi bir işlem yapılmadığı, İl Özel idarelerinin kaldırılmasından sonra kurulan davacı kurum tarafından tamirhane devrinden bahsedilmesine rağmen davalı ... Müdürlüğün satış yoluyla edindiği 26.229,52 m2 lik arsa nitelikli taşınmazın dava dilekçesi ile 9.812 m2 lik kısmının, ıslah dilekçesiyle de 10.327,62 m2 lik kısmının tapu kaydının iptali ile davacı adına tescili talep edildiği, dosyada dava konusu taşınmazın talep edilen kısmının ifraz edilerek, bedelsiz olarak öncelikle Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredileceğine ilişkin bir anlaşma bulunmadığı, protokoldeki tamirhane kavramından tamirhanenin bulunduğu, aynı zamanda Orman Genel Müdürlüğünün hizmet binalarının da içinde olduğu çok geniş bir alandan bahsedildiği sonucu da çıkmadığı, tapuda kayıtlı gayrimenkullerin ne şekilde devredileceğinin kanunda açıkça düzenlendiği, ... Medeni Kanunu'nun (TMK) 706., ... Borçlar Kanunu'nun (TBK) 237. (Borçlar Kanunu'nun (BK) 213.) ve Tapu Kanunu'nun 26. maddelerinde öngörülen şekil koşullarına uygun yapılmayan devirlerin geçerli olmadığı, davanın reddine karar verilmesi gerekirken kabulüne karar verilmesinin doğru olmadığı gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmünün ortadan kaldırılarak davanın reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde; kararın usul ve yasaya aykırı olduğunu, 26.04.2021 tarihli ek rapor ile iddiaların doğrulandığını, protokol sırasında da ek raporda belirtilen binaların mevcut olduğunu, taşınmaz üzerindeki hizmet binasının da davacı kurum tarafından 2014 yılından beri kullanıldığını, protokolden kaynaklı davalar için zamanaşımı süresinin öngörülmediğini, davacı kurumun dava konusu taşınmazları fiilen kullandığını, gerek protokolde, gerekse kanunda tamirhanelerle birlikte bunlara bağlı menkul ve gayrımenkullerin herhangi bir işleme gerek kalmaksızın Tarım Orman ve Köyişleri Bakanının tasvibi ile Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne devrolunacağının açıkça belirtildiği, ayrıca ifraz krokisinin hazırlanması için bir hüküm bulunmadığı, dava konusu taşınmaz içinde Köy Hizmetleri Müdürlüğünce kullanılan hizmet binası, sosyal tesis, yemekhane, anbar, arşiv binası, kazan dairesi, ... ocağı ve işçi koğuşu bulunmakta olup, tamirhane ve tamirhanenin gerektirdiği araç ve gerecin bir bütün olarak yer aldığını, Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 29.03.1991 tarihli Bakan onayında da 28.02.1984 tarihinde onaylanan protokolün 17. ve 18. maddeleri gereğince Genel Müdürlüğe devredilmesi gereken orman ana tamirhaneleri ve patlayıcı madde depolarının kurulu olduğu taşınmazların tapu kayıtlarının halen Genel Müdürlüğe devredilmemesi nedeniyle tescil işlemlerinin yapılması için onay alındığını, ancak bu süreçte devrin gerçekleştirilemediğini, dava konusu edilen kısmın protokol kapsamında belirtilen ve fiili olarak da devredilen kısım olduğunun açık olduğunu, devir yapılmaması nedeniyle davacı idare ile davalı arasında kira sözleşmesi yapılması zorunluluğu doğduğunu, dava konusu taşınmazın 6360 sayılı Yasa uyarınca ... İl Özel İdaresinin tüzel kişiliğinin sona ermesiyle ... Valiliği Devir Tasfiye Komisyonu kararında belirtildiği üzere ... Valiliği Yatırım İzleme ve Koondinasyon Başkanlığına devredildiğinin açık olduğunu, diğer yandan 22.05.1985 tarih ve 3202 sayılı Köye Yönelik Hizmetler Hakkında Kanun’un geçici 5. maddesinde Orman Genel Müdürlüğünün orman yolları ve orman içi yollarının yapımı, bakımı, onarımı ve tamirhanelerin işletmesi görevleriyle ilgili personel kadroları ile söz konusu hizmetlerle ilgili her türlü araç ve ... makineleri ve tamirhaneler ile bunlara bağlı menkul ve gayrımenkullerin herhangi bir işleme gerek kalmaksızın Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne devrolunur, hükmünü içerdiğini, davanın kabulüne karar verilmesi gerektiğini belirterek, kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, tapu iptali ve tescil istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
3202 sayılı Köye Yönelik Hizmetler Hakkında Kanun’un geçici 5. maddesinde, “Orman Genel Müdürlüğünün orman yolları ve orman içi yollarının yapım, bakım, onarım, işletme ve geliştirme görevleri ile ilgili personel kadroları ile birlikte, söz konusu hizmetlerle ilgili her türlü araç, gereç, ... makinaları ve tamirhaneler ile lüzumlu menkul ve gayrimenkuller herhangi bir işleme gerek kalmaksızın Tarım Orman ve Köyişleri Bakanı'nın tasvibi ile Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devrolunur.” hükmünü içermektedir.
3. Değerlendirme
1. Dosya içeriği ve toplanan delillerden; 708 ada 358 parsel, 31.950,00 m2 miktarlı arsa vasıflı taşınmazın ... Belediyesi adına kayıtlı iken 19.01.1982 tarihinde satış suretiyle davalı ... Müdürlüğüne devredildiği, 24.06.2015 tarihli ifraz işlemi ile 26.229,52 m2 miktarlı, arsa vasıflı 1245 ada 2 parsel sayılı taşınmaz olarak davalı adına tescil edildiği, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile davalı ... arasında 28.12.1984 tarihli protokol düzenlendiği, anılan protokolün 17. maddesinde aralarında ...’nın da bulunduğu illerdeki orman ana tamirhanelerinin Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredileceğinin belirtildiği, dönemin Bakanı tarafından söz konusu Olur’un yapıldığı, 29.03.1995 tarihli Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü yazısında tamirhanede kullanılan ... makinası menkul, gayrimenkullerin herhangi işleme tabi kalmaksızın 3202 sayılı Köye Yönelik Hizmetler Hakkında Kanun’un ek geçici 5. maddesinde herhangi bir işleme gerek kalmaksızın Bakan’ın tasvibi ile Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredileceğinin belirtildiği, Genel Müdürlükçe dava konusu taşınmazın bulunduğu alanın devrinin henüz yapılmamış olması nedeni ile Bakan Olur’una sunulduğu, Bakan’ın Olur verdiği, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün Bakanlar Kurulunun 14.03.2005 tarihli, 2005/8554 sayılı kararı ile lağvedilerek İl Özel İdarelere devredildiği, içlerinde ... ilinin de bulunduğu 13 ilde büyükşehir belediyesi kurulması ile ilgili 6360 sayılı Kanun hükümleri uyarınca ... İl Özel İdaresinin lağvedilerek, görev, yetki ve sorumlulukları ile beraber kullanımında olan araç, gereç ve taşınmazların ... Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığına devredildiği anlaşılmaktadır.
2. Somut olayda, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile davalı ... arasında akdedilen 28.12.1984 tarihli protokol hükümleri değerlendirilerek davanın reddine karar verildiği görülmektedir. Ne var ki, 3202 sayılı Köye Yönelik Hizmetler Hakkında Kanun’un Geçici 5. maddesinin göz ardı edildiği ve bu hususun değerlendirilmediği anlaşılmaktadır.
3. Hâl böyle olunca, 3202 sayılı Köye Yönelik Hizmetler Hakkında Kanun’un Geçici 5. maddesi gereğince değerlendirme ve araştırma yapılarak, hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken yanılgılı değerlendirme ile sadece 28.12.1984 tarihli protokol hükümleri gözetilerek yazılı şekilde hüküm kurulması doğru değildir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 371’... maddesi, 1-ç bendi uyarınca BOZULMASINA,
Dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
05.04.2023 tarihinde kesin olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.