"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda Mahkemece önceki kararda direnilerek davanın kabulüne karar verilmiştir.
Karar davalı vekili tarafından temyiz edilmiş ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 22.03.2023 tarihli ve 2022/(13)3-509 E., 2023/236 K. sayılı kararı ile direnme olarak adlandırılan kararın ilk karardan farklı yeni bir gerekçe ve değerlendirmeye dayandığı gerekçesiyle, yeni hükme ilişkin temyiz incelemesinin yapılması amacıyla dosya Dairemize gönderilmekle; temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı; 2008-2009 yıllarında Işıklar ... Lisesine kaydolduğunu, ... ...'ta bulunan ... ... Okulu Komutanlığına bağlı baştabiplik tarafından 07.07.2008 tarihinde verilen raporda, askeri öğrenci olabileceğinin ve uçucu yetiştirilmeye elverişli olduğunun belirtilmesine karşın 2012 yılı Şubat ayında yeniden yapılan sağlık kurulu muayenesinde askeri tabiplikçe “doğuştan gözünde genetik periferik retinal dejenerasyon” tespit edildiğini ve bu kez uçucu olarak yetiştirilmeye elverişli olmadığının belirtildiğini, böyle olunca kendisine isteği hâlinde Kara ya da ... ... Okuluna devam edebileceği aksi hâlde ... ... Okulundan ilişiğinin kesileceğinin ve yüklenme senedinde belirtilen meblağın ödenmesi gerektiğinin bildirildiğini, bu talep üzerine 21.02.2014 tarihinde 32.430,50 TL ödeme yapmak zorunda kaldığını, doğuştan var olduğu ileri sürülen rahatsızlığının Işıklar ... Lisesine başvuru sırasında saptanamamasında kendisinin kusurunun olmadığını, söz konusu yüklenme senedinin askeri liseye kabulü nedeniyle imzalandığını, dolayısıyla ... Lisesinden ilişiğinin kesilmesinde bir kusurunun bulunmadığını, TSK Ortaöğretim Yönetmeliği'nin 26 ncı maddesi gereğince kendisinden istenen öğrenim giderinin istenebilir nitelikte olmadığını, öğrenciler ve kefillerine ödettirilecek tazminata dair Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde de bu hususunun açıkça belirtildiğini, bu nedenle kendisinden tahsil edilen 32.430,50 TL’nin iadesi gerektiğini belirterek, davalıya yapılan ödemenin ödeme tarihi olan 21.02.2014 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı; davacının okuldan çıkartılmasının söz konusu olmadığını, sağlık kurulu raporundan sonra davacıya eğitimini isterse Kara ya da ... ... Okulunda tamamlayabileceğinin bildirildiğini ancak davacının işbu teklifi dikkate almayarak kendi isteği üzerine okuldan ayrıldığını ve öğrenim giderlerine ilişkin borcunu ödediğini, yüklenme senedine istinaden talep edilen bedelin ödenmesinin kabul edildiğinin 25.08.2013 tarihli dilekçede açıkça belirtildiğini, bu durumda davacının 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (6098 sayılı Kanun) 78 inci maddesi gereğince sebepsiz zenginleşmeye dayalı olarak ifanın iadesini talep edemeyeceğini, ödemenin icra tehdidi ve baskısı altında değil rızaen yapıldığını ileri sürerek, davanın reddini istemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 03.05.2016 tarihli ve 2015/356 E., 2016/122 K. sayılı kararıyla; davacının 2008 yılında Işıklar ... Lisesine başvurusu esnasında askeri hekimlik tarafından düzenlenen sağlık raporunda sağlığının ... Lisesinde okumaya elverişli olduğunun belirtilmesine karşın ... Okulu giriş aşamasında "doğuştan gözünde genetik periferik retinal dejenerasyon" rahatsızlığı nedeniyle uçucu olarak yetiştirilmeye elverişli olmadığının saptandığı, akabinde ... Okulu veya ... ... Okuluna geçiş yapmasının istenmesinde davacının kusurlu hareketinin bulunmadığı, davaya konu yüklenme senedinin ... Lisesi ve ... ... Okulunda okumasının temini amacıyla imzalandığı, davacının önüne konan seçeneklerden ayrılmayı seçmesinde kendi isteği ile okuldan ayrılmaktan söz edilemeyeceği, dolayısıyla davacıya yüklenemeyecek bir kusurdan dolayı ... ... Okulunda okumasının engellenmesi üzerine Işıklar ... Lisesinde verilen öğrenim giderlerinin davacıdan talep edilemeyeceği, bu husustaki talebin icra baskısı olmaksızın kabul edilmiş olmasının rızai ödeme sayılamayacağı, 6098 sayılı Kanun'un 78 inci maddesi kapsamında borçlu olduğu zannı ile yapılan ödeme niteliğinde olduğu gerekçesiyle; davanın kabulüne, 32.430,50 TL'nin dava tarihi olan 30.07.2015 tarihinden itibaren işleyen yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine karar verilmiştir.
IV. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkeme kararına karşı, yasal süre içerisinde davalı vekili temyiz yoluna başvurulmuştur.
B. Bozma Kararı
Yargıtay (Kapatılan) 13. Hukuk Dairesinin 31.03.2017 tarihli ve 2017/2330 E., 2017/3865 K. sayılı ilamıyla; davanın askeri okuldan ilişik kesilmesi nedeniyle tahakkuk ettirilen okutma giderleri yönünden menfi tespit ve istirdat istemine ilişkin olduğu, 25.07.2016 tarihinde kabul edilerek 31.07.2016 günlü Resmi Gazete'de yayımlanarak karar tarihinden sonra yürürlüğe giren 669 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin (669 sayılı KHK) 105 inci maddesinin ikinci fıkrasıyla; Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar herhangi bir sebeple ... Kuvvetlerine bağlı askeri okullardan ayrılan veya çıkarılan askeri öğrencilere ilgili mevzuatı uyarınca borç çıkarılmayacağı, çıkarılmış borçların tahsil edilmeyeceği ve başlatılmış işlemlerin durdurulacağı, bu amaçla yapılmış olan tahsilatların iade edilmeyeceği, açılmış olan davalarda yargılama giderleri ve vekalet ücretlerine hükmolunmayacağı, hükmolunanların tahsil edilmeyeceğinin hükme bağlandığı, bu nedenle anılan hükmün somut olayda değerlendirilip oluşacak sonuç doğrultusunda yeniden bir karar verilmesi gerektiğinden bahisle, karar bozulmuştur.
C. Mahkemece verilen Direnme Kararı
Mahkemenin ilam başlığında tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; önceki karar gerekçesinin yanında, Özel Daire bozma kararı kapsamında yeniden yapılan değerlendirme sonucunda 669 sayılı KHK'nın 105 inci maddesinin ikinci fıkrasının ... Kuvvetlerine bağlı askeri okullardan ayrılan veya çıkarılan askeri öğrencilere mevzuat gereği borç çıkartılamayacağı, çıkartılmış borçların tahsil edilemeyeceği ancak bu amaçla yapılmış tahsilatların iade edilemeyeceği hususunu düzenlediği, içerik itibariyle askeri okullardan herhangi bir nedenle ayrılan öğrencilerin mevzuat gereği sorumlu olacakları tutarlardan sorumluluğun kaldırılmasına yönelik olduğu, işbu davaya konu somut olayda davacının yasal olarak sorumlu tutulamayacağı, miktarın kendisinden talep edildiği, davacının da sorumlu olduğu düşüncesiyle ödeme yaptığı, dolayısıyla 6098 sayılı Kanun'un 78 inci maddesi gereğince borçlu olduğu zannı ile gerçekte borçlu olmadığı miktarı ödeyen davacının yaptığı ödemenin iadesi isteminin 669 sayılı KHK kapsamında iade edilmeyecek alacak olarak değerlendirilemeyeceği, davacının talebinin kabulünün gerektiği gerekçesiyle; önceki kararda direnilmesine, davanın kabulü ile 32.430,50 TL'nin dava tarihinden itibaren işleyen yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Direnme kararı süresi içinde davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
B. Temyiz Nedenleri
Davalı vekili; 669 sayılı KHK'nın 105 inci maddesinin ikinci fıkrasının herhangi bir sebeple askeri okuldan ayrılan veya çıkarılan tüm askeri öğrencileri kapsadığı ve borçlulardan yapılmış olan tahsilatların iade edilemeyeceğini de ayrıca düzenlediğini, davacının kendi iradesiyle borcunu ödediğini, davacının okuldan ayrılma isteğine yönelik idareye sunduğu 25.08.2013 tarihli dilekçesinde; "Kendi isteğimle okuldan ayrılmak istiyorum. Kararımı ailemin onayladığını beyan ederim. Devletçe tarafıma yapılan masrafları ödemeyi kabul ediyorum." şeklinde açık taahhüdünün bulunduğunu, 6098 sayılı Kanun hükümleri uyarınca davacı tarafından yapılan ödemelerin geri alınmasına olanak olmadığını belirterek; kararın bozulmasını talep etmiştir.
VI. HUKUK GENEL KURULU KARARI
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 22.03.2023 tarihli ve 2022/(13)3-509 E., 2023/236 K. sayılı ilamıyla; direnme olarak adlandırılan kararın usul hukuku anlamında gerçek bir direnme kararı olmadığı, ilk karardan farklı yeni bir gerekçe ve değerlendirmeye dayandığı, bu durumda ortada Hukuk Genel Kurulu tarafından incelenmesi gereken direnme kararı değil bozmaya eylemli uyma sonucu verilen yeni hükmün bulunduğu, hâl böyle olunca; Mahkemece verilen bu yeni hükmün temyizen incelenmesi görevinin Hukuk Genel Kuruluna değil, Özel Daireye ait olduğu gerekçesiyle, dosyanın Dairemize gönderilmesine karar verilmiştir.
VII. TEMYİZ
A. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dava, askeri okuldan ilişik kesilmesi nedeniyle tahakkuk ettirilen öğretim ve eğitim masrafları yönünden yapılan ödemenin istirdatı istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Bir Mahkemenin Yargıtay Dairesince verilen bozma kararına uyması sonunda, kendisi için o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine o kararda belirtilen hukuki esaslar gereğince hüküm verme yükümlülüğü doğar. Usuli kazanılmış hak olarak tanımlanan bu olgu Mahkemeye, hükmüne uyduğu Yargıtay bozma kararında belirtilen çerçevede işlem yapma ve hüküm kurma zorunluluğu getirmektedir (09.05.1960 tarihli ve 21/9 sayılı YİBK).
2. Bundan başka, Yargıtay tarafından bozulan bir hükmün, bozma kararının kapsamı dışında kalmış olan kısımları kesinleşir. Bozma kararına uymuş olan Mahkeme kesinleşen bu kısımlar hakkında yeniden inceleme yaparak karar veremez. Bir başka anlatımla, kesinleşmiş olan bu kısımları lehine olan taraf yararına usuli kazanılmış hak oluşturur (04.02.1959 tarihli ve 13/5 sayılı YİBK)
3. 25.07.2016 tarihinde kabul edilerek 31.07.2016 günlü Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 669 sayılı KHK'nın 105 inci maddesinin ikinci fıkrasında; "Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar herhangi bir sebeple ... Kuvvetlerine bağlı askeri okullardan ayrılan veya çıkarılan askeri öğrencilere ilgili mevzuatı uyarınca borç çıkarılamaz, çıkarılmış borçlar tahsil edilmez ve başlatılmış işlemler durdurulur. Bunlardan bu amaçla yapılmış olan tahsilatlar iade edilmez..." denilmektedir.
3. Değerlendirme
1. Davacının velisi Şemsettin'in 01.08.2008 tarihinde imzaladığı "Taahhütname" başlıklı belgede; "Velisi olduğum ...'ün Işıklar ... Lisesi son sınıfında yapılacak ... ... Okulu öğrenci seçimlerinde başarılı olamaması durumunda, Kara Kuvvetleri Komutanlığı ile yapılan protokol dahilinde Kara ... Okulunda eğitimine devam etmesini kabul ediyorum." hükmü yer almaktadır
.
2. Davacı ...'ın okuldan ayrılma isteğine yönelik idareye sunduğu; "...kendi isteğimle okuldan ayrılmak istiyorum. Kararımı ailemin onayladığını beyan ederim...Devletçe namıma yapılan masrafları ödemeyi kabul ediyorum. İleride okula kayıt olmam için hiçbir hak talep etmiyorum." şeklindeki dilekçesi doğrultusunda, ... Okulları Yönetmeliği'nin 63 üncü maddesi gereğince kendi isteği doğrultusunda okulla ilişiğinin kesildiği, 21.02.2014 tarihli alındı belgesi ile "Askeri Okul Öğrenim Gideri" açıklaması altında 32.430,50 TL'nin davacı tarafından ödendiği, dosya kapsamı ile sabittir.
3. ... Kuvvetlerine bağlı askeri okuldan kendi isteği ile ayrılan davacı ... tarafından 21.02.2014 tarihinde rızai olarak yapılan ödeme, o tarih itibariyle mevcut borcu olduğu gibi yasal mevzuata da uygundur. 669 sayılı KHK'nın 105 inci maddesinin ikinci fıkrasında yapılmış olan tahsilatların iade edilmeyeceği belirtilmiştir. Bu hükmün yürürlüğe girmesinden önce yapılmış olan ödeme, fazladan yapılan bir haksız ödeme değildir. Dolayısıyla, davacı ... tarafından yapılan ödemenin, anılan düzenleme gereğince geri iade edilmesi mümkün değildir. Buna göre Mahkemece; davanın reddine karar verilmesi gerekirken, yanılgılı gerekçe ile davanın kabulüne karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerekmiştir.
VIII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Mahkeme kararının 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (1086 sayılı Kanun) 428 inci maddesi uyarınca davalı yararına BOZULMASINA,
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun Geçici 3 üncü maddesi atfıyla 1086 sayılı Kanun'un 440 ıncı maddesi geregince karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere,
18.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.