"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 36. Hukuk Dairesi(İlk Derece)
SAYISI : 2023/4 E., 2023/5 K.
Taraflar arasındaki Hakem Kurulu kararının iptali davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiştir.
Karar davalı vekili tarafından temyiz edilmekle kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; davalı ile 25.12.2018 tarihli "Sertifikalı Yonca Tohumluk Üretim Sözleşmesi" imzalandığını, sözleşme hükümleri gereğince 2022 yılı yonca tohumu hasat sezonuna kadar olan diğer sezonlarda sözleşmede belirtilen şartlara uygun şekilde yetiştirilen yonca tohumlarının davalı tarafından satın alındığını, 2022 yılına gelindiğinde yine usulüne uygun şekilde yonca tohumu yetiştirildiğini, ancak davalı tarafından sözleşme hükümlerine uyulmadığını, davalıya yapılan başvurunun sonuçsuz kaldığını, sözleşmede bulunan tahkim şartına bağlı olarak Türkiye Tohumcular Birliği Hakem Kuruluna başvurulduğunu, Aksaray İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından yapılan analiz sonucunda, üretilen yonca tohumlarının sözleşmede belirtilen şartları sağlamasına ve sözleşmede yazılı olarak ürün fiyatı kararlaştırılmasına rağmen, sözleşmenin 5. maddesine aykırı olacak şekilde, hakemlerce re'sen fiyat araştırması yapılarak belirlenen fiyata göre, yonca tohumlarının davalı tarafından satın alınması ile yonca tohumlarının kilo fiyatının 62,53 TL olarak hesap edilmesine karar verildiğini, bu kararın tahkim taleplerinin tamamını kapsamadığını, tahkim giderlerinin davalıya yükletilmesi gerekirken yapılan masraflar hakkında bir karar verilmediğini, hakemin taraflarca açıkça yetkilendirildiği takdirde hakkaniyet ve nesafet kurallarına göre karar verilebileceğini, hakemin yetkisini aştığını ve talebin tamamı hakkında karar vermediğini, hakemin sözleşme koşullarına göre belirlenen fiyat üzerinden karar vermesi gerektiğini, hakem kurulunun fiyatın uyarlamasına ilişkin bir yetkisi bulunmadığı gibi uyarlama şartlarının da oluşmadığını, buna göre, tarafların eşitliği ilkesi ve hukuki dinlenilme hakkına riayet edilmediğini ileri sürerek, Türkiye Tohumcular Birliği Hakem Kurulunun 10.05.2023 tarihli ve 2022/08 sayılı kararın HMK'nın 439 uncu maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca yonca tohumu fiyatı, tahkim ücreti, yargılama gideri ve vekalet ücreti yönünden iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; hakem kararlarının iptali şartlarının HMK'nın 439 uncu maddesinde tahdidi sayıldığını, hakem kararlarının ancak şekli unsurlar bakımından incelemeye tabi olduklarını, davacının iptal gerekçelerinin kararın esasına ilişkin olduğunu ve yasal düzenlemede sayılan şartlar arasında yer almadığını, tahkim yargılamasında hakemin hukuk kurallarını tayin ve uygulama konusunda serbestçe karar verebileceğini, uygulanan kurallara dair yerindelik incelemesi yapılmayacağını, davacının tüm talepleri bakımından ve vekalet ücreti ve yargılama giderleri hakkında da karar verildiğini savunarak, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayılı belirtilen kararıyla; taraflarca yapılan sözleşmenin 5. maddesinde yonca satış fiyatının belirlenme kriterleri tayin edilmesine rağmen, hakem kurulunca, yetkisini aşacak şekilde, sözleşme ve talep dışına çıkılarak piyasa şartlarına göre fiyat araştırması yapılıp 2022 yılı itibarıyla yonca tohumu satış fiyatı belirlenerek, davacının aleyhine olacak şekilde ürün birim ve toplam fiyatına karar verildiği, bu durumda HMK'nın 433 üncü maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca "Hakem veya hakem kurulu, ancak tarafların açıkça yetkili kılmış olmaları şartıyla hakkaniyet ve nasafet kurallarına göre veya dostane çözüm yoluyla karar verebilir." hükmüne aykırı olarak tarafların açık bir talebi olmaksızın, hakem kurulunca dava konusu dışında karar verilmesi kamu düzenine ilişkin olup re'sen dikkate alınması gerektiği, buna göre hakem kurulu kararı HMK'nın 439 uncu maddesinin ikinci fıkrasının “d” bendinde düzenlenen "hakem veya hakem kurulunun, tahkim sözleşmesi dışında kalan bir konuda karar verdiği veya talebin tamamı hakkında karar vermediği ya da yetkisini aştığı" hükmüne aykırı olduğu gibi aynı zamanda aynı kanunun “ğ” bendinde düzenlenen "kararın kamu düzenine aykırı olması" hükmüne de aykırı olduğu gerekçesiyle, davanın kabulü ile Türkiye Tohumcular Birliği Hakem Kurulu Komisyonunun 10.05.2023 tarihli ve HK-2022-8 sayılı gerekçeli karar toplantı tutanağının ve verilen kararların iptaline karar verilmiştir.
IV. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuran
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; hakem kararlarının iptali için HMK 439 uncu maddede yer alan şartların gerçeklemesi gerektiğini, bu düzenleme ile hakem kararlarının yerindeliğine ilişkin olarak değil, şekli bakımından uygunluğunun incelenmesinin esas alındığını, Mahkemece kanuna aykırı olarak yerindelik denetimi yapıldığını, taraflar arasındaki üretim sözleşmesinde, fiyat artışına ilişkin olarak düzenlenen maddede yer alan "TMO tarafından açıklanan Ekmeklik Buğday taban fiyat %'si oranındaki artışlara göre belirlenecektir" ibaresi ile tarafların fiyat artışında esas alınacak kriterin belirlendiği, emredici düzenleme olmadığını, davacının hangi kritere göre fiyat artışı gerçekleştirdiği ve talep ettiği bilinememekle birlikte, talep edilen fiyatın, önceki yıllara göre oldukça yüksek olduğunu, ekonomik kriz ve Ukrayna-Rusya savaşı gibi olağanüstü hallerin bu artışa sebebiyet verdiğinin hem hakem kurulu tarafından tespit edildiğini, hem de cevap dilekçesi ile ileri sürüldüğünü, talep edilen fiyata ilişkin itirazlarının hakem kurulu tarafından değerlendirilerek ve resmi veriler dikkate alınarak, ürün bedeli belirlendiğini, hakem kurulunun herhangi bir yetki aşımı olmadığını, uyuşmazlıkta tarafların ileri sürdüğü konularda inceleme yapılarak delil topladığını ve bilirkişi raporu alındığını belirterek, kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, Hakem Kurulu kararının iptali istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 439 uncu maddesi.
3. Değerlendirme
1. HMK’nın 439 uncu maddesinde yer alan; "Hakem kararına karşı yalnızca iptal davası açılabilir. İptal davası, tahkim yeri Bölge Adliye Mahkemesinde açılır; öncelikle ve ivedilikle görülür." şeklinde düzenleme gereğince, Hakem kararlarına karşı yalnız iptal davası açılabilecektir. Aynı maddenin devamında da iptal sebepleri tek tek sayılmıştır. Hakem kararının iptali davalarında iptal sebepleri tahdidi olarak sayıldığından, kararın esası yönünden hukuka uygun ve yerinde olup olmadığının incelenmesi mümkün değildir. Yargıtay içtihatları ile de Hakem Heyeti kararının esasının, yerinde olup olmadığının, hakemlerin hukuku doğru uygulayıp uygulamadığı gibi hususların Hakem Heyeti kararının iptali davalarında inceleme konusu yapılamayacağı kabul edilmektedir (Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 22.06.2016 gün, 2016/4931 E., 2016/6886 K.).
2. Hakem Kurulunun, başvuru sonucu ileri sürülen iddia ve savunmaları değerlendirerek, tarafların tüm talepleri hakkında bir karar vermesi gerekir. Maddi hukuka ilişkin konularla ilgili uygulanacak hukuk kurallarının tespiti ve tahlili de hakeme aittir. Somut olayda taraflar arasındaki tahkim sözleşmesinde Hakem Heyetinin uyuşmazlığın çözümünde hakkaniyet kurallarını uygulayacağına ilişkin açık bir düzenleme olmadığından, Hakem Heyetinin somut uyuşmazlığın çözümünde maddi hukuka ilişkin "aşırı ifa güçlüğü - uyarlama" kurallarını uygulayarak bu şekilde çözüme bağlamasında yasal engel yoktur. Uyuşmazlığın maddi hukuk kuralları uygulanarak hakkaniyet ilkesine göre çözümlenmesi maddi hukuk kurallarının uygulanmadığı anlamasına gelmez. Öte yandan uygulanan maddi hukuk müessesesi için Kanun ismi ve madde numarası belirtilmesi de zorunlu değildir. Bu nedenle İlk Derece Mahkemesinin uyuşmazlığın çözümünde maddi hukuk kuralları yerine hakkaniyet kurallarına göre karar verildiği şeklinde değerlendirmesi isabetli görülmemiş ve bozmayı gerektirmiştir.
3. İptal davasına bakan Mahkemelerce, hakem kararlarının tamamı ya da ayrılabilir bölümleri hakkında "kısmen" iptal kararı verilmesine engel bulunmamaktadır. Mahkeme iptal sebebiyle bağlı olup, bu sebepler doğrultusunda inceleme yapmak zorundadır. Somut olayda davacı HMK'nın 439/2-d "Hakem veya hakem kurulunun, tahkim sözleşmesi dışında kalan bir konuda karar verdiği veya talebin tamamı hakkında karar vermediği ya da yetkisini aştığı," maddesi ile "f" bendi uyarınca tarafların eşitliği ve hukuki dinlenilme hakkına riayet edilmediği hukuksal gerekçelerine dayalı olarak iptal talebinde bulunduğu halde, Mahkemece anılan dava sebepleri dışına çıkılarak Hakem Heyeti kararının HMK'nın 439/2-ğ maddesinde düzenlenen "kamu düzenine aykırılık" hukuk sebebine dayalı olarak iptal kararı verilmesi isabetli görülmemiştir. Kaldı ki Hakem Heyeti kararının, kamu düzenine aykırı olduğunu söylemek için Hakem Heyeti kararının yarattığı sonucun, toplumdaki temel ahlak kuralları, temel insan hakları veya toplumu temelinden sarsacak sonuçlara yol açması gibi durumların söz konusu olması gerekmekte olup, somut olayda böyle bir halin varlığı da söz konusu olmadığından hükmün bu sebeple de bozulması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi uyarınca BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine,
19.03.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.