"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2020/598 Esas, 2022/35 Karar
KARAR : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : İstanbul Anadolu 7. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2019/1 Esas, 2019/425 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonucunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacılar vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar vekili tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde özetle; İstanbul ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 1418/A parselde davacı müvekkillerinin murislerinin hissedar olduğunu, müvekkillerinin hissedar olduğu taşınmazın tapusunun, 26.09.2011 tarihli ve 2011/2266 sayılı Bakanlar Kurulu kararı uyarınca, dava konusu taşınmazın mahallinde yapılacak olan iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamaları kapsamında 7413 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun'un (7143 sayılı Kanun) Geçici 1 inci maddesi uyarınca 24.05.2018 tarihinde 4911 yevmiye numarası ile iptal edildiğini, şahıslara ait hisselerin iptal edilmesi halinde 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) acele kamulaştırmaya ilişkin hükümlerinin uygulanacağının belirtildiği ve 7143 sayılı Kanun uyarınca 24.05.2018 tarihinde 4911 yevmiye numaralı işlem ile tapularının iptal edildiğini, tapularının iptal edilmesi üzerinden uzunca bir süre geçmiş olmasına rağmen hali hazırda taraflarınca yapılmış bir tebligat bulunmadığını, hatta tapularının iptal edilmiş olduğu hususunun ilgili müdürlüklerde yapılan araştırmalar neticesinde tespit edildiğini, açıklanan nedenlerle İstanbul ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 1418/A parselde kayıtlı taşınmaza kamulaştırma yapılmaksızın el atılmış olduğundan el atılan taşınmazın bedelinin davalı idareden tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; davacı şirketin tapu kayıtlarında hak sahibi olmaması, müvekkili olan belediyenin el atma şeklinde herhangi bir fiili müdahale bulunmaması ve kanunun uygulama aşaması tamamlandığında davacı şirketin mülkiyet hakkı iade edileceğinden ya da bu hakkın karşılığı acele kamulaştırma yapılmak suretiyle kendisine ödeneceğinden davanın esastan reddine karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davalı Hazine vekili cevap dilekçesinde özetle; davaya konu taşınmazdaki davacı adına kayıtlı hisselerin ... Belediyesi adına tescil edildiğinin anlaşıldığını ve bu nedenle husumet ve esas yönünden davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davaya konu taşınmazın 23.05.2018 tarihinde "Resen kamulaştırmasız el koyma" suretiyle idare adına tescil edildiği anlaşıldığından açılan davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; fiili el atmanın gerçekleştiğini, davanın kabulüne karar verilmesi gerektiğini ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile 18.05.2018 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 7143 sayılı Kanun’un geçici 1 inci maddesi kapsamında olmak üzere davalı ... tarafından idari işlemlerin başlatıldığı hususunda taraflar arasında anlaşmazlık bulunmadığı, kanuna konu idari işlemlerin geç tamamlanmasından kaynaklı zarar talebinin tam yargı davasının konusu olduğu, kanunun yürürlük tarihi dikkate alındığında, hukuki el atmanın fiili el atmaya dönüşmüş sayılmasına dair Yargıtay içtihat ile belirlenen şartların gerçekleşmiş kabul edilemeyeceği, böylece fiili el atma bulunmadığından davanın esastan reddine karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile davanın reddine karar verilmesi sonucu itibarıyla doğru olduğundan davacılar vekilinin istinaf itirazlarının esastan reddine dair hüküm kurulmuştur.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçelerinde ileri sürdükleri sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını istemişlerdir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu malikleri ile davalı idare arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu, 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 7143 sayılı Kanun'un (7143 sayılı Kanun) geçici 1 inci maddesi
3. Değerlendirme
1. Bölge Adliye Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. 7143 sayılı Kanun gereği davalı belediyeye devredilen ve tapu kayıtlarında devir sebebi "resen kamulaştırmasız el atma" olarak gösterilen dava konusu taşınmazlarda davacının devri öncesinde hangi parselde, ne kadar alanda, hangi oranda payı bulunduğu tespit edilerek, davacının paylarının belirtilen kanun kapsamında idareye geçtiğinin sabit olması halinde dava konusu taşınmazların kadastrosu yapıldı ise kadastro tutanakları ilgili kadastro müdürlüğünden istendikten, kadastro sonrası tescile dair tapu kayıtları ilgili tapu müdürlüğünden getirtildikten, davacıya bu işlemler kapsamında tapu verilip verilmediği ve davacının yapılan kadastro işlemlerine karşı kadastro tespitine itiraz davası açıp açmadığı araştırıldıktan, adı geçen Kanun'un uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleyen belediye meclisi veya belediye encümeni kararı imar uygulaması belgeleri (davacı payına ilişkin varsa şuyulandırma cetvelleri) getirtildikten, sonra davacıya yer verildiyse yer verilirken davacı payından düzenleme ortaklık payı altında kesinti yapılıp yapılmadığı, pay verilen taşınmazın imardaki durumu, kamuya tahsislenip tahsislenmediği sorulup ilgili belgeler temin edilip, ayrıca davacı tarafından açılmış kadastro tespitine itiraz davası varsa akıbeti araştırılıp,dava konusu taşınmazın Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından kamulaştırıldığı da iddia edildiğinden, davacı hisseleri bakımından usulüne uygun ve kesinleşmiş bir kamulaştırma işlemi yapılıp yapılmadığı da araştırılıp yargılamanın geçirdiği sürede gözetilerek, kamulaştırmasız el atma olgusu tartışılarak sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken eksik araştırma ile hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle,
1. Davacılar vekilinin temyiz itirazının kabulüne, temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Davacılardan peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde ilgililerine iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
24.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.