"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/1195 Esas, 2022/1206 Karar (Birleştirilen 2. İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara Batı 3. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2016/73 Esas, 2021/256 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin asıl ve birleştirilen davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince, asıl ve birleştirilen davaların reddine karar verilmiştir.
Kararın davacılar vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Asıl ve birleştirilen davacılar vekilleri dava dilekçelerinde; kök muris ... ... ... mirasçısı olan ... ... adına kayıtlı Ankara ili, Etimesgut ilçesi, Ergazi köyünde kain, Nisan 1926 tarih 36 cilt, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163 ve 164 numaralı taşınmazların davalı kurumun istimlak sahasında olduğunu, bu taşınmazların davalı kurum tarafından kamulaştırılarak 21.11.1949 tarihinde 301, 302, 303, 304, 305, 306, 307 ve 308 numara ile tapuda davalı adına tescil edildiğini, ancak bedel ödenmediğini, yapılan kamulaştırma işlemlerinin geçersiz olduğunu belirterek kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin davalı idareden tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı idare vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu alacağın hak düşürücü süreye uğradığını, ... ... Kurumu Genel Başkanlığının kamulaştırma işlemi yapma yetkisi bulunmadığını, 5253 ... Dernekler Kanunu'na (5253 ... Kanun) tabi özel hukuk tüzel kişisi olduğunu, dernek statüsüne sahip olduğunu ileri sürerek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile asıl ve birleştirilen davanın 221 ... Amme Hükmi Şahısları veya Müesseseleri Tarafından Fiilen Amme Hizmetlerine Tahsis Edilmiş Gayrimenkuller Hakkında Kanun (221 ... Kanun) uyarınca hak düşürücü süreden reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Asıl davada davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; 221 ... Kanun hükümlerinin davada uygulanamayacağını, taşınmazın diğer maliklerinin mirasçıları tarafından açılan ve ret ile sonuçlanan tazminat davasında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesince (AİHM) mülkiyet hakkının ihlaline karar verilerek tazminata hükmedildiğini, Anayasa normu gereğince iş bu davada çelişen kanuni düzenlemeler karşısında uygulanacak olan normun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin mülkiyet hakkına ilişkin düzenleme olduğunu, davanın kabulüne karar verilmesi gerektiğini ileri sürmüştür.
2. Birleştirilen davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; usulüne uygun bir kamulaştırma bulunmadığını, müvekkillerinin ve murislerinin, kamulaştırma işleminden haberdar edilmediklerini, usulüne uygun yapılmış bir tebligat bulunmadığından davanın hak düşürücü süreden reddine karar verilmesinin hatalı olduğunu, 2942 ... Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 ... Kanun) 38 inci maddesinin Anayasa Mahkemesince iptal edilmesi nedeniyle herhangi bir hak düşürücü süre veya zamanaşımına tabi olmaksızın dava haklarını kullanabilecekleri dikkate alınarak davanın kabulüne karar verilmesi gerektiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile ... ... Kurumu 16.02.1925 tarihinde kurulmuş olup 05.08.1925 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile kamu yararına çalışan dernek statüsü kazandığı, Kurumun yetki ve sorumluluklarını gösteren Tüzüğün 4 üncü maddesinin (k) bendinde Kurumun yetkileri arasında taşınmaz mal edinmek ve bu mallar üzerinde tasarrufta bulunmak da sayılmakla birlikte Tüzüğün, Kurumun en yetkili organı olan Büyük Genel Kurulun görev ve yetkileri içinde Kuruma gelir kaynakları sağlamak amacıyla Kurum için gerekli taşınmaz mallar satın alınması, mevcut taşınmazlardan gerekli görülenlerin satılması ve bu konularda her türlü işlemleri yapmak üzere Genel Yönetim Kurulu'na yetki vereceğinin belirtildiği, 5253 ... Kanun'un taşınmaz mal edinmeye ilişkin 22 nci maddesi ve 30 uncu maddesi ve 4721 ... ... Medeni Kanunu'nun 90 ıncı maddesindeki yasal düzenlemeler karşısında ... ... Kurumu, Dernekler Kanununa göre kurulmuş ve faaliyet gösteren kamu yararına çalışan dernek statüsünde olup, amacı doğrultusunda taşınmaz mal edinebileceği anlaşıldığına göre ... ... Kurumunun kamulaştırma yetkisinin bulunduğu anlaşılmakta olup davanın bu kuruma yöneltilmesinde bir isabetsizlik görülmediği, dava konusu Nisan 1926 tarih 36 ciltte kayıtlı dava konusu taşınmazlardan 130,132,133,134,135,136,138,140,141,142,149,152,156,157,159,162 ve 163 sırada kayıtlı taşınmazlarda davacılar murisi ... ... adına kayıtlı hisselerin üçüncü kişilere satış işlemi nedeniyle malik olmadığı, 137,145 ve 147 ... taşınmazlardaki muris ... ... hisselerinin 13.06.1940 tarihli ve 939/10 yevmiye nolu işlem ile gayrimenkul satış memurluğu tezkeresine göre borcundan dolayı ... ... adına satış işleminden tescil edildiği, 148,150,151 ve 158 sıra numaralı taşınmazların 56/1 sıra nolu iktisaba göre ... ... oğlu ... adına iken ölümü ile mirasçıları ... ve ... adına iştirak halinde mülkiyet olarak tescilli iken uygulama ile 3307 ada 1 parsele gittikleri, 143 parsel sayıl taşınmazın ... ... ve iştirakçileri adına tescilli iken ... Müsteşarlığınca 55,14 TL bedelle istimlak işleminden Mart 1944, 8 ... işlemle Hazine adına satış işlemi ile tescil edildiği, gittisinin 3237 ada 8 parsel ... taşınmaz olduğu, davacılar murisinin bu taşınmazlarda malik olmadığı, davaya konu 129,131,146,153,154,160 ve 161 sıra nolu parsellerde davacıların murisi ... ... oğlu ... ... hissedar iken iş bu hisselerin 7 adet parsel satış bedeli 1.202 TL karşılığında resmi senede uygun olarak davalı kuruma satışından 21.11.1949 tarihli ve 2783 yevmiye nolu işlemle tescil edildiği, iş bu 7 adet taşınmazın kadastro çalışmaları sırasında 301,302,304,305,306,307,ve 308 sıra nolu parseller olarak ... ... Kurumu ile ... ... evlatları ..., Sırma ve Muaviye adlarına hisseli olarak tescil edildiği, iş bu kadastral parsellerin daha sonra uygulama görmekle 3237 ada 9,11,13,17,19,23 ve 26 parsel ... taşınmazlar olduğu, 161 sıra nolu taşınmazın gittisi olan 3237 ada 9 parsel ... taşınmazın 3/4 hissesinin davalı kurum adına, 1/4 hissesinin ... ... oğlu ... adına tescil edildiği, 3237 ada 10,11,13,15,17,18,19,21,22,23,26,27 ve 30 parsel ... taşınmazlar yönünden Milli Savunma Bakanlığı tarafından Ankara 22.Asliye Hukuk mahkemesinin 1988/789 Esas, 1993/424 Karar ... dosyasında 2942 ... Kanun’un 38 inci maddesine dayanılarak açılan tescil davanın kabulüne dair kararın Yargıtay 5.Hukuk Dairesinin denetiminden geçerek 1994 yılında kesinleşmesini müteakip taşınmazların Hazine adına 23.12.2012 tarihinde istimlak işleminden tescil edildiği, Hazinenin uhdesinde olan taşınmazların 85245 nolu parselasyon planı ile 48973 ada 2, 6 ve 7 parsel olarak Hazine adına tescil edildiği, yapılan keşif sonucu alınan teknik bilirkişi raporuna göre Etimesgut Askeri Havaalanı Kompleksi içerisinde kalan 48973 ada 6 ve 7 parsel ... taşınmaz üzerinde Türkkuşu Genel Müdürlüğüne ait bina, uçak bakım hangarlarının, uçuş okulu, spor sahaları gibi tesislerin bulunduğu, 48973 ada 2 parselin ise ... ... Kurumu pist alanı altında kaldığının bildirildiği, dava konusu taşınmazlar Maliye Hazinesi adına 2942 ... Kanun’un 38 inci maddesine dayanılarak açılan tescil davası sonucunda tescil edilmiş, iş bu madde Anayasa Mahkemesinin 04.11.2003 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2002/112 Esas, 2003/33 Karar ... ilamı ile iptal edilmiş olup 30.06.2010 tarihinde yürürlüğe giren 5999 ... Kanun ile 2942 Kanun'a eklenen geçici 6 ncı maddesi ve bu maddede 24.05.2013 tarihli ve 6487 ... Kanun'un 21 inci maddesi ile yapılan değişiklik gözetildiğinde davacıların bedel isteme hakkının doğmuş olduğu bir an düşünülse de davacılar murisi ... Eskierin 129,131,146,153,154,160 ve 161 sıra nolu taşınmazlardaki hisselerini bedel mukabilinde 21.11.1949 tarihli ve 2783 muamele numaralı işlemle davalı kuruma devrettiği ve kurum adına tescil edildiği, taşınmazların bir kısım malikleri tarafından Ankara Batı 2.Asliye Hukuk Mahkemesinin 2018/127 Esas, 2020/142 Karar ... dosyasında açılan davada dosyaya celp edilen ... fotoğraflarının zeminde uygulanması sonucunda taşınmazlara 1952, 1955 ve 1988 yıllarında el atıldığı ve aynı maksatla kullanıldıkları, taşınmazların 16.11.1955 tarihli tutanak ile ... Kuvvetleri Komutanlığınca teslim alındığı, tüm dosya kapsamından taşınmazlara tutanak tarihi öncesinde el atıldığının tespiti üzerine davanın 221 ... Kanun uyarınca hak düşürücü süre yönünden reddine karar verildiği, iş bu karara ilişkin istinaf itirazlarının esastan reddine karar verildiği, yine iş bu dosya davacıları tarafından Ankara Batı 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2010/944 Esas, 2015/74 Karar ... dosyasında dava konusu taşınmazların da arasında bulunduğu Ergazi köyü 3237 ada 10, 11, 13, 15, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 26, 27 ve 30 parsel ... taşınmazlara kamulaştırmasız el atıldığı iddiası ile Milli Savunma Bakanlığı aleyhine açılan davanın yargılaması sonucunda 221 ... Kanun uyarınca hak düşürücü süreden davanın reddine dair kararın Yargıtay 5.Hukuk Dairesinin 2015/21315 Esas, 2016/10199 Karar ... ilamı ile onanarak, 2016/24591 Esas, 2017/26353 Karar ... ilamı ile karar düzelme talebinin reddine dair karar ile kesinleştiği de dikkate alındığında iş bu dosyada ... fotoğraflarının uygulanmamış olmasının sonuca etkili olmayacağının anlaşıldığı, taşınmazların bir kısım malikleri tarafından açılan tazminat davasının reddine dair kararın kesinleşmesi üzerine yapılan başvuru sonucu AHİM’in 26388/95 başvuru nolu 31.05.2005 tarihli kararı ile mülkiyet hakkının ihlaline karar verilerek tazminata hükmedilmiş ise de kararın özünü 2942 ... Kanun'un 38 inci maddesinin oluşturduğu, bu maddenin iptalinin dayanak alındığı 221 ... Kanunun inceleme konusu yapılmadığı, yapılan başvurunun tarafları bağladığı, davacılar murisi ... ... tarafından davaya konu kadastro sonucu 301,302,304,305,306,307,308 parsel ... taşınmazlarda öncesinde eski tapuya dayanılarak malik hissedar iken bedel mukabilinde 1949 yılında hisselerini davalı kuruma devrettiği, kamulaştırma işleminin bu yönüyle kesinleştiği dikkate alındığında davanın bu nedenle reddine karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile reddine karar verilmesi sonucu itibarıyla doğru olduğundan davanın reddine dair kararda usul ve esas açısından bir isabetsizlik görülmediğinden asıl ve birleştirilen davacılar vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Asıl davada davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Birleştirilen davada davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu malikleri ile davalı idare arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin sorumlu idareden tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 ... Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 ... Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 ... Kanun'un geçici 6 ncı maddesinin birinci, ikinci ve altıncı fıkraları.
3. 221 ... Kanun
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 ... Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukukî ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davacılar vekillerinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 ... Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Temyiz eden dosya davacılarından peşin alınan temyiz harçlarının Hazineye irat kaydedilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
25.12.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.